اهمیت آبیاری
آب، خاک و گیاه رابطه‌ای همیشگی دارند. از دیرباز انواع روش‌های آبیاری توسط بشر مورد بررسی قرار گرفته‌اند. آب باعث رشد محصولات کشاورزی می‌گردد؛ همچنین در مناطق خشک جهت حفظ زیبایی محیط‌زیست و پوشش گیاهی استفاده می‌شود. در آبیاری علاوه بر تأمین آب مورد نیاز گیاه، کودهای شیمیایی، برخی قارچ‌کش‌ها و سموم نیز در محیط اطراف گیاه پخش می‌شوند. هر چه جمعیت زمین بیشتر می‌شود نیاز به غذا و در نتیجه آب بیشتر شده و مدیریت آبیاری اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛
در نتیجه انتخاب روش درست از میان انواع روش‌های آبیاری، تصمیمی کلیدی و حائز اهمیت است.
انواع روش‌های آبیاری
در کشاورزی آبیاری به شیوه سطحی و تحت‌فشار انجام می‌شود. همانطور که از اسم روش سطحی پیداست در سطح زمین و باتوجه‌به نیروی جاذبه انجام می‌شود؛ آبیاری سطحی نیاز به استفاده از پمپ و تجهیزات مختلف ندارد؛ همچنین به آن آبیاری ثقلی نیز می‌گویند و به سه روش شیاری، کرتی و غرقابی تقسیم‌بندی می‌شود. درحالی‌که آبیاری تحت فشار با استفاده از پمپ، لوله‌های مختلف جهت انتقال آب و پخش‌کنندگان آب مثل قطره‌چکان‌ها، صورت می‌پذیرد. آبیاری تحت فشار، به دو روش بارانی و قطره‌ای انجام می‌شود که انواع متفاوتی دارند؛ در ادامه به توضیح هر یک از این روش‌ها می‌پردازیم.
| روش آبیاری | هزینه | بهره‌وری آب | حوزه کاربرد |
|---|---|---|---|
| آبیاری قطره‌ای | متوسط تا زیاد | بالا | باغچه‌های سبزیجات، باغ‌های میوه، باغ‌های انگور، مناظر مسکونی |
| آبیاری اسپرینکلر یا بارانی | متوسط | متوسط تا بالا | زمین‌های کشاورزی، زمین‌های ورزشی، چمن و باغچه‌های مسکونی |
| آبیاری سطحی | کم | متوسط | کشاورزی، چمنزارها و چمن‌ها، مناظر ساختمانی |
| آبیاری زیر سطحی | زیاد | بالا | کشاورزی، باغداری، مناظر طبیعی |
| آبیاری سنتر پیوت | زیاد | متوسط تا بالا | کشاورزی بزرگ مقیاس برای محصولاتی مانند ذرت، سویا، گندم، یونجه |
| آبیاری سیلابی یا غرقابی | کم | کم تا متوسط | مزارع برنج، چمنزارها و چمن‌ها |
| آبیاری بر اساس تنش‌سنج یا تنسیومتر | متوسط تا زیاد | بالا | کشاورزی، مناظر ساختمانی |
| آبیاری زیرزمینی | زیاد | بالا | کشت گلخانه‌ای، نهالستان‌های کانتینری |
آبیاری سطحی
در کره زمین بیشترین روش مورد استفاده در کشاورزی، آبیاری سطحی است؛ هرچند در این روش هدررفت آب بسیار زیاد است و نیاز به دبی بالا دارد؛ اما به دلیل سهولت استفاده از آن و نیاز نداشتن به تجهیزات خاص، همچنان در اکثر مناطق دنیا استفاده می‌شود. این نوع آبیاری گیاهان به سه روش شیاری، کرتی و غرقابی تقسیم‌بندی می‌شود. برای انجام یا ادامه روش آبیاری سطحی، می‌توانید برخی موارد شامل نحوه دسترسی به منبع آب، آب‌وهوا، مقدار آبی که در اختیار دارید و بافت خاک، مساحت زمین، الگوی کشت و هزینه‌های موردنیاز را بررسی نمایید؛ توجه داشته باشید در شیب‌های زیاد، خاک‌های سبک و شنی و مناطقی که نیروی کارگری گران است، استفاده از آبیاری سطحی توجیه ندارد.
در نرم‌افزار جریب، فعالیت‌های آبیاری باغات و مزارع خود را، به همراه تاریخ و ساعت دقیق، دور آبیاری و قطعه‌ی آبیاری شده ثبت کنید.
و با شاخص‌های سنجش از دور، میزان رطوبت را بررسی کنید.
با جریب، کنترل باغ در دستان شماست!
آبیاری غرقابی
آبیاری سطحی یکی از قدیمی‌ترین و ساده‌ترین روش‌های آبیاری است. این شامل اعمال آب بر روی سطح خاک است که به آن اجازه نفوذ و رسیدن به ریشه‌های گیاه از طریق گرانش را می‌دهد.
آبیاری غرقابی چگونه کار می‌کند؟
در آبیاری سطحی، آب از طریق گودال‌ها یا کانال‌ها به مزرعه می‌رسد. سپس از طریق شیارها، مرزها یا حوضچه‌ها در مزرعه توزیع می‌شود.
مزایای آبیاری غرقابی
آبیاری غرقابی مزایایی مانند سادگی، سرمایه‌گذاری اولیه کم و مناسب بودن برای طیف وسیعی از محصولات و انواع خاک دارد. نیازی به تجهیزات پیچیده یا زیرساخت‌های گسترده ندارد و کشاورزان در مقیاس کوچک به آن دسترسی دارند. آبیاری غرقابی همچنین می‌تواند ساختار خاک را با ترویج حرکت طبیعی و نفوذ آب بهبود بخشد.
کاربرد آبیاری غرقابی
از آبیاری غرقابی معمولاً در باغ، مزرعه، مراتع و محوطه‌سازی استفاده می‌شود. به ویژه برای محصولاتی که می‌توانند خیس شدن شاخ و برگ را تحمل کنند و می‌توانند برخی از تغییرات در توزیع آب را تحمل کنند، مانند برنج، یونجه و محصولات مقاوم در برابر سیل، مناسب است.
هزینه آبیاری غرقابی
آبیاری غرقابی به دلیل هزینه اولیه پایین در مقایسه با روش‌های دیگر شناخته شده است. هزینه در درجه اول شامل ساخت جوی‌ها، مرزها یا حوضچه‌ها می‌شود که می‌تواند نسبتاً ارزان باشد. با این حال، هزینه واقعی می‌تواند بسته به اندازه مزرعه و پیچیدگی سیستم آبیاری متفاوت باشد. هزینه‌های نگهداری عموماً کم است، زیرا آبیاری سطحی شامل تجهیزات پیچیده‌ای نمی‌شود. اطمینان از تسطیح مناسب زمین و نگهداری زیرساخت‌های آبیاری برای عملکرد بهینه مهم است.
آبیاری تحت‌فشار
یکی از انواع روش‌های آبیاری، آبیاری تحت‌فشار است. این روش به کمک پمپ‌ها و تجهیزات مختلف و در برخی مناطق به کمک اختلاف ارتفاع صورت می‌گیرد؛ در این روش بازده افزایش پیدا کرده و توزیع آب در مزرعه به‌صورت یکنواخت خواهد بود؛ با آبیاری تحت فشار، می‌توانیم مزرعه را به میزان دلخواه آبیاری کرده و سطح زیر کشت را بالا ببریم. این روش در شیب‌های زیاد قابل‌استفاده است؛ همچنین با کمک آن می‌توان کودها و سموم را توزیع کرد.
آبیاری تحت فشار معایبی دارد. برای مثال هزینه زیاد، فرسودگی تجهیزات مورداستفاده، عدم امکان پیاده‌سازی در شکل نامناسب زمین، کمبود کمک‌های بلاعوض دولتی و خرده مالکی از معایب آن محسوب می‌شود. همچنین با توجه به بازده بالایی که روش آبیاری تحت‌فشار دارد، آبشویی کمی انجام می‌شود؛ در نتیجه باعث افزایش شوری خاک می‌شود و برای خاک‌های شور مناسب نیست.
انواع آبیاری تحت‌فشار
آبیاری تحت‌فشار به‌طورکلی به دو روش بارانی و قطره‌ای تقسیم می‌شود.
آبیاری بارانی
روش بارانی یکی از انواع روش‌های آبیاری است که اغلب برای محصولات زراعی استفاده می‌شود و آب در این نوع آبیاری توسط آبپاشها در سطح مزرعه پخش می‌شود. آبپاشها انواع مختلفی دارند و می‌توان آنها را باتوجه‌به نوع گیاه، بافت خاک و آب‌وهوای مزرعه انتخاب نمود. این نوع آبیاری انواع مختلفی شامل بارانی ثابت، بارانی نیمه ثابت، بارانی تفنگی، بارانی سنتر پیوت یا بارانی عقربه‌ای، بارانی رول لاین و بارانی کلاسیک، دارد.
آبیاری بارانی روشی پرکاربرد است که بارندگی را با توزیع آب از طریق آبپاشها شبیه‌سازی می‌کند. این روش آبیاری معمولاً در زمین‌های کشاورزی، زمین‌های ورزشی و چمن‌های مسکونی استفاده می شود.
آبیاری بارانی چگونه کار می‌کند؟
سیستم‌های آبیاری بارانی از شبکه‌ای از لوله‌ها، سرهای بارانی، شیرها و پمپ‌ها تشکیل شده‌اند. آب تحت فشار قرار می‌گیرد و از طریق سرهای آبپاش پخش می‌شود که آب را به صورت دایره‌ای بر روی ناحیه مورد نظر می‌پاشند.
مزایای آبیاری بارانی
آبیاری بارانی مزایایی مانند توزیع یکنواخت آب، تطبیق‌پذیری و توانایی پوشش موثر مناطق وسیع را ارائه می‌دهد. این موارد شرایطی را فراهم می‌کند که برای اکثر انواع محصولات مناسب است و می‌تواند به خنک شدن گیاهان در شرایط آب و هوایی گرم کمک کند. همچنین می‌توان آبپاشها را تنظیم کرد تا آب را با نرخ‌های مختلف کاربرد، متناسب با انواع خاک و نیازهای آبی گیاه، تحویل دهند.
آبیاری بارانی در هر مساحتی از مزرعه قابل اجراست و برای انواع شیب‌ها مناسب است. در این روش می‌توان میزان آب را کنترل کرد و از هدررفت آن جلوگیری نمود. در دبی‌های کم آب نیز قابل استفاده است. برای استفاده از آبیاری بارانی نیاز به کارگر ماهر نمی‌باشد؛ توسط یک فرد آموزش‌دیده، می‌توان این روش را انجام داد. آبیاری بارانی همچنین امکان هوشمندسازی دارد. در مناطقی که امکان سرمازدگی وجود دارد، می‌توان خطر سرمازدگی را با آبیاری شبانه کم نمود.
کاربرد آبیاری بارانی
آبیاری بارانی به طور گسترده در کاربردهای مختلف از جمله زمین‌های کشاورزی، زمین‌های ورزشی، چمن‌ها و باغ‌های مسکونی استفاده می شود. برای محصولاتی که نیاز آبی متوسط به بالا دارند، مانند ذرت، گندم و چمن، موثر است. قابلیت پوشاندن سطوح وسیع آن را برای آبیاری در مزارع یا مناطقی با چشم‌اندازهای وسیع مناسب می‌کند.
هزینه سیستم آبیاری بارانی
سیستم های آبیاری بارانی هزینه اولیه متوسطی دارند. هزینه بسته به عواملی مانند وسعت منطقه، نوع و کیفیت سرهای آبپاش، شبکه لوله و پمپ‌ها و شیرهای لازم متفاوت است. هزینه‌های اضافی ممکن است شامل هزینه‌های نصب، مانند نیروی کار و تجهیزات باشد. در نظر گرفتن هزینه‌های نگهداری مداوم، از جمله تعمیر و تعویض سرهای آبپاش یا سایر اجزا، مهم است. به طور کلی، آبیاری بارانی یک راه حل مقرون به صرفه برای آبیاری کارآمد مناطق بزرگ ارائه می‌دهد.
معایب آبیاری بارانی
این روش دارای معایبی نیز است؛ به عنوان مثال استفاده از آب شور در آبیاری بارانی به دلیل جذب املاح از طریق خاک مشکل‌ساز است؛ در واقع امکان دارد قبل از رسیدن به میزان رطوبت لازم برای گیاه، به علت رسوبات آبیاری متوقف شود؛ ایجاد شبکه آبیاری بارانی نیاز به متخصص آموزش‌دیده دارد. همچنین در مناطقی با وزش باد شدید استفاده از این روش امکان‌پذیر نمی‌باشد.
آبیاری قطره‌ای
آبیاری قطره‌ای یکی از انواع روش‌های آبیاری است که به عنوان آبیاری میکرو نیز شناخته می‌شود و روشی دقیق و کارآمد برای رساندن مستقیم آب به ریشه گیاهان است. در این روش آب از طریق شبکه‌ای از لوله‌ها و قطره‌چکان‌ها به آرامی و مستقیماً به خاک نزدیک ناحیه ریشه گیاه اعمال می‌شود.
آبیاری قطره‌ای یکی از انواع روش‌های آبیاری تحت فشار است. این روش امروزه در بسیاری از نقاط جهان به علت بازده بالای آن مورداستفاده قرار می‌گیرد. تجهیزات متفاوتی شامل پمپ، لوله‌های آب‌رسان و لوله‌های جانبی، بک واش، صافی شن، شیر کنترل فشار، قطره‌چکان‌ها، دستگاه تزریق کود و سم و… در آبیاری قطره‌ای به کار گرفته می‌شوند.
آبیاری قطره‌ای چگونه کار می‌کند؟
سیستم‌های آبیاری قطره‌ای از اجزای متعددی شامل قطره‌چکان‌ها، لوله‌ها، فیلترها و تنظیم‌کننده‌های فشار تشکیل شده است. قطره‌چکان‌ها آب را به صورت کنترل‌شده رها می‌کنند و جریان آهسته و ثابت به گیاهان را تضمین می‌کنند. لوله آب را در سراسر سیستم آبیاری توزیع می‌کند و فیلترها هر گونه ناخالصی را که می‌تواند قطره‌چکان‌ها را مسدود کند، حذف می‌کند. تنظیم‌کننده‌های فشار فشار ثابت و بهینه را برای اطمینان از توزیع یکنواخت آب حفظ می‌کنند.
مزایای آبیاری قطره‌ای
آبیاری قطره‌ای مزایای متعددی نسبت به سایر روش‌های آبیاری دارد. اولاً، در رساندن مستقیم آب به ریشه گیاه بسیار کارآمد است و از دست دادن آب از طریق تبخیر یا رواناب به حداقل می‌رسد. این رویکرد هدفمند مصرف آب را تا 50 درصد در مقایسه با روش‌های آبیاری سنتی کاهش می‌دهد. علاوه بر این، آبیاری قطره‌ای به جلوگیری از رشد علف‌های هرز با استفاده از آب فقط به گیاهان مورد نظر کمک می‌کند و رقابت برای آب و مواد مغذی را کاهش می‌دهد. همچنین با خشک نگه داشتن شاخ و برگ، بیماری های برگی را به حداقل می رساند.
در این روش از هدررفت آب به میزان زیادی جلوگیری می‌شود؛ آب به‌تدریج و آهسته پای درخت ریخته می‌شود؛ همچنین میزان کود شیمیایی کمتری استفاده و این نوع کود بیشتر در دسترس گیاه قرار می‌گیرد. از دیگر مزایای این روش آبیاری در کشاورزی می‌توان به این موارد اشاره نمود:
- امکان استفاده آن در زمین‌های شیب‌دار
- عدم نیاز به تعدا کارگر زیاد
- کم شدن مدت زمان آبیاری
- امکان استفاده از آن در انواع خاک‌ها
- کاهش فرسایش خاک
- کم‌شدن احتمال آلودگی درخت به بیماری‌های قارچی و نماتدی به علت عدم جابه‌جایی آب بین گیاهان
- کم‌شدن میزان تبخیر آب
- تهویه مناسب در محیط رشد ریشه
مزایای استفاده از روش قطره‌ای برای توزیع کودها
- عملیات کوددهی هزینه کمتری خواهد داشت.
- امکان تنظیم زمان استفاده از کود وجود دارد.
- موجب یکنواختی در توزیع کود می‌گردد.
- نیاز به نیروی کار کمتری در مقایسه با سایر روش‌های آبیاری دارد.
- میزان کود کمتری در این روش استفاده می‌گردد.
برای مطالعه‌ی مطلب اهمیت تغذیه گیاهان و راه‌های تشخیص کمبود عناصر، به این لینک مراجعه کنید.
معایب آبیاری قطره‌ای
- هزینه بالا
- امکان تجمع نمک در سطح خاک
- امکان گرفتگی قطره‌چکان‌ها و در نتیجه نرسیدن آب به ریشه گیاه
- عدم مشاهده میزان آبیاری در روش آبیاری زیرسطحی
- کم‌بودن میزان ذخیره آب
- گرفتگی لوله‌ها در اثر فیلتراسیون نامناسب یا تجمع نمک
انواع آبیاری قطره‌ای
آبیاری قطره‌ای به روش‌های متفاوتی باتوجه‌به آزمایش آب و خاک مزرعه، الگوی کشت محصول و شرایط آب و هوایی اجرا می‌شود، روش‌های مختلف این نوع آبیاری در کشاورزی شامل قطره‌ای دوطرفه، قطره‌ای یک‌طرفه، قطره‌ای لوپ، قطره‌ای کوزه‌ای، قطره‌ای تیپ، قطره‌ای زیرسطحی و … هستند. قطره‌چکان‌های متفاوتی شامل قطره‌چکان ساده، قطره‌چکان دکمه‌ای، قطره‌چکان صفحه‌ای، قطره‌چکان با مجرای طولانی و قطره‌چکان چند دهانه‌ای در آبیاری قطره‌ای مورداستفاده قرار می‌گیرند.
آبیاری قطره ای را می توان با استفاده از روش‌ها و انواع مختلف، بسته به کاربرد و نیاز خاص اجرا کرد. در ادامه به برخی از روش‌ها و انواع رایج آبیاری قطره‌ای می‌پردازیم:
آبیاری قطره‌ای خطی
سیستم‌های آبیاری قطره‌ای درون خطی دارای قطره چکان‌هایی هستند که در لوله های قطره‌ای ادغام شده‌اند. قطره چکان‌ها در فواصل منظم، معمولاً 30 تا 60 سانتی‌متر از هم فاصله دارند و آب را مستقیماً در خاک رها می‌کنند. این روش به طور گسترده در کشت‌های ردیفی، باغ‌ها و تاکستان‌ها استفاده می‌شود، جایی که لوله‌های قطره‌ای در امتداد ردیف‌ها یا خطوط بوته نصب می‌شوند.
آبیاری قطره‌ای زیرسطحی (SDI)
آبیاری قطره‌ای زیرسطحی شامل دفن لوله قطره‌ای در زیر سطح خاک، به طور معمول در عمق 15 تا 30 سانتی‌متری است. این روش برای جلوگیری از اتلاف آب از طریق تبخیر، کاهش رشد علف‌های هرز و به حداقل رساندن تماس آب با شاخ و برگ مفید است. SDI معمولاً در محصولات ردیفی، باغات و مناظر استفاده می‌شود.
آبیاری قطره‌ای منبع نقطه‌ای
سیستم‌های آبیاری قطره‌ای منبع نقطه‌ای از قطره‌چکان‌های مجزا که در نزدیکی هر گیاه قرار می‌گیرند، تشکیل شده است. این روش امکان تحویل دقیق آب به هر گیاه را فراهم می‌کند و آن را برای مناظر، باغ‌ها و گیاهان کانتینری مناسب می‌کند. این روش، انعطاف‌پذیری را در تنظیم جریان آب برای رفع نیازهای خاص گیاهان مختلف فراهم می‌کند.
آبیاری قطره‌ای میکرو بارانی
سیستم‌های میکرو بارانی جنبه‌های آبیاری قطره‌ای و آبیاری بارانی را با هم ترکیب می کنند. آنها از سرهای آبپاش کم حجم یا میکرو سمپاش‌ها برای رساندن آب در شعاع کمی در اطراف قطره‌چکان‌ها استفاده می‌کنند. این روش برای مناطق با باد شدید یا زمین ناهموار مفید است و معمولا در گلخانه‌ها و باغ‌ها استفاده می‌شود.
انواع قطره‌چکان‌ها
سیستم‌های آبیاری قطره‌ای انواع قطره چکان را ارائه می‌دهند؛ از جمله قطره‌چکان‌های جبران‌کننده فشار و غیرجبران‌کننده فشار، قطره‌چکان‌های قابل تنظیم و قطره‌چکان‌های خودفلاش‌شونده. این قطره‌چکان‌ها در نرخ جریان، فشار مورد نیاز و ویژگی‌هایشان متفاوت هستند و امکان سفارشی‌سازی بر اساس نیازهای گیاه و شرایط خاک خاص را فراهم می‌کنند.
هنگام انتخاب مناسب‌ترین روش آبیاری قطره‌ای و نوع قطره‌چکان برای یک کاربرد خاص، توجه به عواملی مانند نوع گیاهان، ویژگی‌های خاک و در دسترس بودن آب بسیار مهم است. مشاوره با متخصصان آبیاری یا کارشناسان کشاورزی می‌تواند راهنمایی‌های ارزشمندی در طراحی و اجرای یک سیستم آبیاری قطره‌ای موثر باشد.
هزینه سیستم آبیاری قطره‌ای
سیستم‌های آبیاری قطره‌ای در مقایسه با سایر روش‌های آبیاری هزینه اولیه متوسط تا زیاد دارند. هزینه به عوامل مختلفی مانند اندازه منطقه مورد آبیاری، پیچیدگی سیستم و کیفیت مواد مورد استفاده بستگی دارد. هزینه شامل اجزایی مانند قطره‌چکان‌ها، لوله‌ها، فیلترها، تنظیم‌کننده‌های فشار و شیرهای کنترل است. علاوه بر این، هزینه‌های نصب، از جمله نیروی کار و تجهیزات، باید در نظر گرفته شود. با وجود سرمایه‌گذاری اولیه، آبیاری قطره‌ای به دلیل راندمان بالای آب و کاهش مصرف آب می‌تواند منجر به صرفه‌جویی طولانی‌مدت در هزینه‌ها شود.
اسیدشویی در سیستم آبیاری قطره‌ای
به علت وجود نمک در آب‌ها و همچنین استفاده از کودهای بی‌کیفیت، تجمع نمک در لوله‌ها و قطره‌چکان‌ها اتفاق می‌افتد که می‌تواند موجب گرفتگی آنها و عدم خروج آب به میزان لازم شود؛ به این علت سیستم آبیاری قطره‌ای با اسیدهایی مانند اسید هیدروکلریک، اسید فسفریک و اسید سولفوریک شستشو داده می‌شود. در اسید شویی، اسید مورد استفاده به سیستم تزریق شده وارد لوله‌ها می‌شود و آنها را از نمک‌ها پاک می‌کند. در هنگام استفاده از اسید حتماً دقت کنید؛ اسیدها خطرناک بوده و باعث خسارت به انسان و سایر موجودات می‌شود.
لزوم استفاده از آبیاری سطحی با روش غرقابی در آبیاری قطره‌ای
در آبیاری قطره‌ای، معمولاً سالی یک یا دو بار و در زمستان، جهت شستشوی نمک‌های تجمع یافته در خاک، از آبیاری سطحی استفاده می‌شود. با توجه به میزان بالای نمک در خاک‌های ایران این موضوع در آبیاری کشاورزی کشورمان بسیار حائز اهمیت می‌باشد.
آبیاری زیر سطحی
آبیاری زیر سطحی یکی از انواع روش‌های آبیاری است که به عنوان آبیاری قطره‌ای زیرسطحی (SDI) نیز شناخته می‌شود؛ این روش شامل رساندن آب مستقیم به ناحیه ریشه گیاهان از طریق خطوط قطره‌ای مدفون است.
آبیاری زیر سطحی چگونه کار می‌کند؟
سیستم‌های آبیاری زیر سطحی از لوله‌های سوراخ‌دار یا متخلخل مدفون تشکیل شده است که در زیر سطح خاک قرار گرفته‌اند. آب از طریق این لوله‌ها پخش می‌شود و مستقیماً به خاک نفوذ می‌کند و به ریشه گیاه می‌رسد.
مزایای آبیاری زیر سطحی
آبیاری زیرسطحی مزایایی مانند کاهش اتلاف آب از طریق تبخیر، به حداقل رساندن رشد علف‌های هرز و بهبود راندمان مصرف آب را ارائه می‌دهد. با رساندن مستقیم آب به ناحیه ریشه، تماس آب با شاخ و برگ را کاهش می‌دهد و خطر بیماری‌های ناشی از مرطوب شدن برگ‌ها را به حداقل میرساند. قرارگیری زیرسطحی خطوط قطره‌ای نیز به محافظت از آنها در برابر آسیب کمک می‌کند و نیاز به تعمیر و نگهداری مکرر سیستم را کاهش می‌دهد.
کاربرد آبیاری زیر سطحی
آبیاری زیرسطحی معمولاً در کشاورزی، باغبانی و مناظر استفاده می‌شود. به ویژه برای محصولات ردیفی، باغ‌ها و مناطقی با خاک‌های شنی یا میزان تبخیر بالا مفید است. آبیاری زیرسطحی نیز برای زمین‌های شیب دار که رواناب سطحی نگران‌کننده است مناسب است.
هزینه آبیاری زیر سطحی
سیستم‌های آبیاری زیرسطحی در مقایسه با روش‌های دیگر هزینه اولیه نسبتا بالایی دارند. هزینه شامل نصب لوله‌های سوراخ‌دار یا متخلخل و همچنین فیلترهای لازم، تنظیم‌کننده‌های فشار و شیرهای کنترل است. عواملی مانند اندازه منطقه، شرایط خاک، و عمق دفن لوله می‌تواند بر هزینه کلی تأثیر بگذارد. علاوه بر این، هزینه‌های نصب، از جمله نیروی کار و تجهیزات، باید در نظر گرفته شود. با وجود سرمایه‌گذاری اولیه بالاتر، آبیاری زیرسطحی مزایای بلندمدتی مانند کاهش تلفات آب، افزایش راندمان مصرف آب و به حداقل رساندن نیازهای تعمیر و نگهداری ارائه می‌دهد.
آبیاری سنتر پیوت (Center-Pivot)
آبیاری سنتر پیوت یک روش پرکاربرد از میان انواع روش‌های آبیاری در کشاورزی در مقیاس بزرگ، به ویژه برای آبیاری مزارع دایره‌ای است. این شامل یک سیستم چرخشی با یک لوله جانبی طولانی است که حول یک نقطه محوری مرکزی می‌چرخد و در حین حرکت آبیاری انجام می‌شود.
آبیاری سنتر پیوت چگونه کار می‌کند؟
یک سیستم محوری مرکزی شامل یک نقطه محوری مرکزی است که از آن یک لوله بالای سر بلند در سراسر میدان می‌گذرد. سرهای آبپاش در فواصل زمانی معین به لوله متصل می‌شوند. همانطور که سیستم در اطراف نقطه محوری می‌چرخد، آب از اسپرینکلرها پاشیده می شود و یک ناحیه دایره‌ای را می‌پوشاند.
مزایای آبیاری سنتر پیوت
آبیاری سنتر پیوت مزایایی مانند یکنواختی توزیع آب بالا، پوشش کارآمد مناطق وسیع و سازگاری با توپوگرافی‌های مختلف را ارائه می‌دهد. الگوی پوشش دایره ای آبپاشها توزیع یکنواخت آب در سطح مزرعه را تضمین می‌کند و خطر آبیاری بیش از حد را کاهش می‌دهد. سیستم‌های محوری مرکزی نیز می‌توانند از راه دور کنترل شوند که امکان مدیریت کارآمد آب را فراهم می‌کند.
کاربرد آبیاری سنتر پیوت
آبیاری مرکز محور معمولاً در کشاورزی در مقیاس بزرگ برای محصولات مختلف از جمله ذرت، سویا، گندم و یونجه استفاده می‌شود. مخصوصاً برای زمین‌های مسطح یا با شیب ملایم با اشکال دایره‌ای یا نیمه دایره‌ای مناسب است.
هزینه آبیاری سنتر پیوت
سیستم‌های آبیاری سنتر پیوت در مقایسه با روش های دیگر هزینه اولیه بالایی دارند. هزینه شامل اجزایی مانند ساختار محور مرکزی، لوله های جانبی بلند، سرهای آبپاش، پانل‌های کنترل و پمپ‌ها می‌شود. هزینه‌های اضافی ممکن است شامل آماده‌سازی زمین، کار نصب و تجهیزات باشد. هزینه‌های مستمر شامل نگهداری، تعمیرات و انرژی مورد نیاز برای تامین انرژی سیستم است. با وجود سرمایه‌گذاری اولیه بالاتر، آبیاری سنتر پیوت توزیع آب کارآمد، پوشش یکنواخت و قابلیت‌های اتوماسیون را ارائه می‌دهد و آن را به گزینه‌ای مقرون به صرفه برای کشاورزی در مقیاس بزرگ تبدیل می‌کند.
آبیاری مبتنی بر تنسیومتر
آبیاری مبتنی بر تنسیومتر یکی از انواع روش‌های آبیاری است. در این راهکار، از تنسیومتر برای اندازه‌گیری کشش رطوبت خاک استفاده می‌کند و به تعیین زمان مناسب و مقدار آبیاری مورد نیاز کمک می‌کند.
آبیاری مبتنی بر تنسیومتر چگونه کار می‌کند؟
تنسیومتر یا کشش‌سنج دستگاه‌هایی هستند که از یک فنجان متخلخل و یک لوله پر از آب تشکیل شده‌اند. فنجان متخلخل در خاک مدفون می‌شود و با کاهش رطوبت خاک، آب از فنجان به بیرون کشیده می‌شود و باعث ایجاد کشش در لوله می‌شود. این کشش برای تعیین سطح رطوبت خاک اندازه‌گیری و استفاده می‌شود.
مزایای آبیاری با تنسیومتر
آبیاری مبتنی بر تنسیومتر مزایایی مانند برنامه‌ریزی دقیق آبیاری، بهبود راندمان مصرف آب و جلوگیری از تنش آبی در گیاهان را ارائه می‌دهد. با اندازه‌گیری کشش رطوبت خاک، اطلاعات بلادرنگی در مورد وضعیت رطوبت خاک ارائه می‌دهد و به کشاورزان اجازه می‌دهد فقط در صورت لزوم آبیاری کنند و از آبیاری بیش از حد خودداری کنند. این روش به بهینه‌سازی مصرف آب و رشد سالم گیاه کمک می‌کند.
کاربرد آبیاری با تنسیومتر
آبیاری مبتنی بر تنسیومتر در کشاورزی و محوطه‌سازی استفاده می شود. به ویژه برای محصولاتی که به تنش آبی حساس هستند یا نیازهای آبیاری خاصی دارند، مانند برخی میوه‌ها، سبزیجات و گیاهان زینتی مفید است.
هزینه آبیاری مبتنی بر تنسیومتر
سیستم‌های آبیاری مبتنی بر تنسیومتر بسته به عواملی مانند تعداد تانسیومترهای مورد نیاز و کیفیت دستگاه‌ها، هزینه اولیه متوسط تا بالایی دارند. علاوه بر این، هزینه‌ها ممکن است شامل هزینه‌های نصب و راه‌اندازی باشد.
آبیاری زیرزمینی
آبیاری زیرزمینی روشی است که در آن آب از زیر سطح خاک به گیاهان می‌رسد. این شامل حفظ سطح آب یا اعمال آب به یک سیستم زهکشی زیرسطحی است.
آبیاری زیرزمینی چگونه کار می‌کند؟
در آبیاری زیرزمینی، آب یا از سطح ایستابی کنترل شده تامین می‌شود یا به سیستم زهکشی زیرسطحی وارد می‌شود. آب از طریق عمل مویرگی به سمت بالا حرکت می‌کند و به ریشه گیاه می‌رسد.
مزایای آبیاری زیرزمینی
آبیاری زیرزمینی مزایایی مانند بهبود راندمان مصرف آب، کاهش تلفات آب از طریق تبخیر و به حداقل رساندن رشد علف‌های هرز را ارائه می‌دهد. با رساندن مستقیم آب به ناحیه ریشه، تماس آب با شاخ و برگ را کاهش می‌دهد و بیماری‌ها و عفونت‌های قارچی را به حداقل میرساند. آبیاری فرعی همچنین می‌تواند با جلوگیری از تجمع نمک در سطح خاک به مدیریت شوری کمک کند.
برای مطالعه‌ی مطلب مبارزه با شوری در باغات پسته، به این لینک مراجعه کنید.
کاربرد آبیاری زیرزمینی
آبیاری زیرزمینی معمولاً در کشت گلخانه‌ای و نهالستان‌های کانتینری استفاده می شود. این یک روش آبیاری کنترل شده و کارآمد برای گیاهان گلدانی و سیستم‌های هیدروپونیک فراهم می‌کند.
آبیاری هوشمند، مزایا و معایب آن
در آبیاری هوشمند به عنوان یکی از انواع روش‌های آبیاری، می‌توان از طریق برنامه‌های از پیش تعیین شده و یا از طریق کاربر توسط گوشی هوشمند و کامپیوتر، آبیاری مزرعه را کنترل نمود. در این روش میزان هدر رفت آب بسیار کم است و با توجه به نیاز واقعی گیاه در زمان مناسب انجام می‌پذیرد. از این روش در کشاورزی می‌توان در هر هکتاری استفاده نمود. این سیستم در صورت بارندگی، آبیاری بعدی را قطع می‌کند، کنترل‌کننده‌ها میزان آب مورد نیاز گیاه، آب و هوا، مقدار بخار شدن آب و شرایط خاک را می‌سنجند. نظر به اینکه در کشور ایران کمبود آب و خشکسالی وجود دارد، استفاده از آبیاری هوشمند جهت جلوگیری از اتلاف آب می‌تواند مؤثر باشد. عیب این روش گران بودن تجهیزات آن است.
کار با نرم‌افزار جریب را رایگان شروع کنید!
ثبت‌نام در اپلیکیشن جریب رایگان است. جریب محدودیتی روی سطح زیر کشت و تعداد باغ ندارد.
آبیاری کم‌فشار
نوعی سیستم آبیاری کم‌فشار وجود دارد و در آن آب توسط لوله‌های کم‌فشار به مزرعه منتقل شده و در مزرعه به صورت سطحی جریان می‌یابد. این روش نیاز به تجهیزات آبیاری پرفشار ندارد و جابه‌جایی آب با استفاده از اختلاف ارتفاع صورت می‌گیرد. در این روش از انواع روش‌های آبیاری، هدررفت آب نسبت به روش آبیاری سطحی کمتر است.
انتخاب روش آبیاری مناسب
هنگام انتخاب انواع روش‌های آبیاری باید چندین فاکتور را در نظر گرفت. که شامل موارد زیر می‌شود:
نوع خاک: انواع مختلف خاک دارای ظرفیت‌های نگهداری آب و ویژگی‌های زهکشی متفاوتی هستند که می تواند بر انتخاب روش آبیاری تأثیر بگذارد.
نوع محصول: محصولات مختلف نیاز آبی و حساسیت به تنش آبی متفاوتی دارند. روش آبیاری باید با نیازهای خاص محصولات در حال کشت هماهنگ باشد.
شرایط آب و هوایی: عواملی مانند میزان تبخیر، الگوهای بارندگی و دما بر دسترسی به آب و نیاز آبیاری تأثیر می‌گذارند.
در دسترس بودن آب: در دسترس بودن و منبع آب، خواه از چاه‌ها، رودخانه‌ها یا سایر منابع باشد، بر انتخاب روش آبیاری تأثیر می‌گذارد.
زیرساخت: باید به زیرساخت‌های موجود مانند پمپ‌ها، لوله‌ها و تأسیسات ذخیره‌سازی و سازگاری آنها با روش آبیاری انتخابی توجه شود.
ارزیابی آب مورد نیاز: برای اطمینان از آبیاری کارآمد، ارزیابی نیاز آب بر اساس عواملی مانند میزان تبخیر و تعرق، نیاز آبی محصول و سطح رطوبت خاک بسیار مهم است. این اطلاعات به تعیین مقدار و زمان مناسب آبیاری کمک می‌کند.
ملاحظات زیست محیطی: توجه به اثرات زیست‌محیطی روش‌های آبیاری حائز اهمیت است. عواملی مانند حفاظت از آب، استفاده از انرژی، اثرات بالقوه بر کیفیت خاک، و اثرات بر اکوسیستم محلی باید در نظر گرفته شود. انتخاب روش‌های آبیاری که هدر رفت آب را به حداقل میرساند و شیوه‌های مدیریت پایدار آب را ترویج می‌کند، ضروری است.
ملاحظات هزینه: هزینه اجرا و نگهداری سیستم آبیاری یک نکته مهم است. عواملی مانند هزینه‌های راه‌اندازی اولیه، نیازهای تعمیر و نگهداری مداوم، نیازهای انرژی و هزینه‌های عملیاتی بلند مدت باید ارزیابی شوند. ایجاد توازن بین مزایا و بهره‌وری یک روش آبیاری با هزینه‌های مرتبط با آن مهم است.
نتیجه
در نتیجه، انتخاب از میان انواع روش‌های آبیاری، به عوامل مختلفی از جمله کاربرد خاص، نوع محصول، شرایط خاک، در دسترس بودن آب و ملاحظات محیطی بستگی دارد. هر روش آبیاری مزایای خود را دارد و برای سناریوهای مختلف مناسب است. توصیه می‌شود برای تعیین مناسب‌ترین روش آبیاری برای بهره‌وری بهینه مصرف آب و سلامت گیاه، نیازهای خاص پروژه کشاورزی یا محوطه‌سازی را ارزیابی کرده و با کارشناسان آبیاری یا کشاورزان مشورت کنید.
