انواع روش‌های کشت هیدروپونیک
کاشت گوجهفرنگی در باغچه یا گلدان‌های خانگی نیز امکان‌پذیر است و با رعایت نکات ساده‌ای مانند آبیاری منظم و استفاده از کودهای مناسب، می‌توان محصولی باکیفیت و خوشمزه برداشت کرد. در این مقاله انواع گوجه و آفات و بیماری‌های آن را بررسی کرده و همچنین به کاشت گوجه در مزرعه و گلخانه می‌پردازیم.
انواع گوجهفرنگی در ایران
- گوجه گیلاسی
- گوجه بوته‌ای
- موروثی
- گوجه آلویی
- گوجه زرد
کاشت گلخانه‌ای گوجهفرنگی
مراحل کاشت گوجهفرنگی در گلخانه شامل موارد زیر است:
- آماده سازی خاک
- کاشت بذر و تولید نشا و انتقال نشا به گلخانه
- جوانه‌زنی و رشد اولیه
- رشد دانهال
- گلدهی
- میوه دهی
آماده‌سازی خاک
آماده‌سازی خاک اولین و یکی از مهم‌ترین مراحل کشت گوجهفرنگی در گلخانه است. خاک باید دارای زهکشی خوب و pH مناسب (بین 6 تا 6.8) باشد. برای بهبود کیفیت خاک، افزودن کودهای آلی و معدنی توصیه می‌شود.
این کودها می‌توانند شامل کمپوست، کود حیوانی و کودهای شیمیایی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم باشند. همچنین، خاک باید به‌خوبی شخم زده شود تا ساختار آن بهبود یابد و ریشه‌ها بتوانند به‌راحتی در آن نفوذ کنند.
کنترل دما و رطوبت
کنترل دما و رطوبت به خصوص در گلخانه که کنترل شرایط محیطی در آن راحت است، جهت کاشت گوجهفرنگی بسیار مهم می‌باشد. دمای مناسب برای رشد گوجهفرنگی در روز بین 20 تا 28 درجه سانتیگراد و در شب بین 15 تا 18 درجه سانتیگراد است. رطوبت گلخانه نیز باید کمتر از 90 درصد باشد. استفاده از سیستم های تهویه و گرمایش می‌تواند به حفظ دمای مناسب کمک کند. همچنین، استفاده از سیستم‌های رطوبت سنجی می‌تواند به کنترل رطوبت کمک کند.
مراحل رشد گوجهفرنگی در گلخانه
مراحل رشد گوجهفرنگی در گلخانه به پنج مرحله اصلی تقسیم می‌شود که هر کدام نیاز به مراقبت و توجه خاصی دارند:
- جوانه‌زنی و رشد اولیه
- رشد دانهال تا انتقال نشا
- رشد رویشی
- گلدهی
- میوه‌دهی
۱. جوانه‌زنی و رشد اولیه
۲. رشد دانهال تا انتقال نشا
پس از جوانه‌زنی، گیاهان به مرحله دانهال می‌رسند. در این مرحله، گیاهان کوچک شروع به رشد می‌کنند و برگ‌های واقعی خود را تولید می‌کنند. این مرحله معمولاً بین 3 تا 4 هفته طول می‌کشد. پس از رشد کافی، نشاها به گلخانه منتقل می‌شوند. در این مرحله، نشاها باید با فاصله مناسب از یکدیگر کاشته شوند تا فضای کافی برای رشد داشته باشند. فاصله مناسب بین نشاها معمولاً بین 30 تا 50 سانتی‌متر است. همچنین، باید دقت شود که نشاها به عمق مناسبی کاشته شوند تا ریشه‌ها به‌خوبی در خاک مستقر شوند.
۳. رشد رویشی
۴. گلدهی
۵. میوه دهی
در این مرحله، میوه‌های گوجهفرنگی شروع به رشد و رسیدن می‌کنند. این مرحله شامل رشد میوه‌ها از باز شدن اولین گل‌ها تا چیدن اولین میوه‌ها است. میوه‌ها باید به طور منظم بررسی شوند.
میزان آب مورد نیاز در مراحل مختلف رشد گوجه
- مرحله جوانه‌زنی و رشد اولیه: در این مرحله، بذرها و نشاها به آبیاری منظم و کم حجم نیاز دارند. خاک باید مرطوب نگه داشته شود، اما نباید بیش از حد آبیاری شود تا از پوسیدگی ریشه‌ها جلوگیری شود.
- مرحله رشد رویشی و گلدهی: در این مرحله، گیاهان به آب بیشتری نیاز دارند. معمولاً هر بوته گوجهفرنگی در حال رشد به حدود 1 لیتر آب در روز نیاز دارد. این میزان می‌تواند بسته به شرایط محیطی و نوع خاک متفاوت باشد.
- مرحله میوه دهی: در این مرحله، نیاز آبی گیاهان بیشتر می‌شود. آبیاری منظم و کافی در این مرحله بسیار مهم است تا میوه‌ها به‌خوبی رشد کنند و کیفیت مطلوبی داشته باشند. میزان آب مورد نیاز برای کشت گوجه فرنگی به عوامل مختلفی مانند نوع خاک، شرایط اقلیمی و روش آبیاری بستگی دارد. به طور کلی، برای کشت گوجه فرنگی در فضای باز، هر متر مربع سطح زیر کشت به طور متوسط به 8 تا 10 لیتر آب در روز نیاز دارد. در کشت های گلخانه ای، این مقدار ممکن است متفاوت باشد و به 300 تا 440 لیتر در هر متر مربع در طول دوره رشد برسد
کاشت گوجهفرنگی در مزرعه
- کاشت بذری گوجه فرنگی
- کاشت نشایی گوجه فرنگی
کاشت گوجهفرنگی در مزرعه می‌تواند به دو روش بذری و نشایی انجام شود. در روش بذری، بذرها به طور مستقیم در زمین شخم‌خورده کاشته می‌شوند. برای این کار، حفره‌هایی به عمق حدود ۱ سانتی‌متر ایجاد می‌شود و در هر حفره ۲ تا ۴ بذر قرار می‌گیرد تا احتمال جوانه‌زنی افزایش یابد. خاک مناسب برای کاشت گوجهفرنگی باید حاصلخیز و دارای زهکشی خوب باشد. خاکهای لومی شنی بهترین گزینه هستند و باید pH خاک بین ۶ تا ۶.۸ باشد. همچنین، مکان کاشت باید نور کافی دریافت کند، زیرا گوجهفرنگی به حداقل ۶ تا ۸ ساعت نور خورشید در روز نیاز دارد.
در روش نشایی، نهال‌های گوجهفرنگی که از قبل در سینی‌های نشا پرورش‌یافته‌اند، به زمین منتقل می‌شوند. این روش سریع‌تر از کاشت بذری به نتیجه می‌رسد و نهال‌ها باید با فاصله ۴۵ تا ۶۰ سانتی‌متر از یکدیگر کاشته شوند تا فضای کافی برای رشد داشته باشند. پس از کاشت، آبیاری منظم و مراقبت‌های لازم برای جلوگیری از بیماری‌ها و آفات ضروری است. بهترین زمان برای کاشت نهال‌ها پس از گذشت خطر سرمازدگی است و باید از کودهای مناسب برای تقویت گیاه استفاده شود.
سرمازدگی گوجه
جلوگیری از سرمازدگی گوجهفرنگی
برای جلوگیری از سرمازدگی، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. یکی از این روش‌ها استفاده از پوشش‌های محافظ مانند
- استفاده از پتوهای سرما
- تونل‌های ردیفی
- موانع آبی
همچنین، آبیاری گیاهان قبل از وقوع سرما می‌تواند به حفظ گرما در خاک کمک کند و از یخ‌زدگی ریشه‌ها و بهبود شرایط کاشت گوجه فرنگی کمک کند. استفاده از مالچ‌های ارگانیک مانند کاه، برگ‌ها، یا تراشه‌های چوب نیز می‌تواند به عایق‌بندی خاک و محافظت از ریشه‌ها کمک کند.
احیا گوجهفرنگی بعد از سرمازدگی
در صورت وقوع سرمازدگی نیز، می‌توان اقداماتی برای احیای گیاهان انجام داد. برای مثال، می‌توان برگ‌های آسیب‌دیده را هرس کرد و گیاهان را با کودهای مناسب تقویت کرد تا بهبود یابند. همچنین، انتقال گیاهان به مکان‌های محافظت شده یا استفاده از پوشش‌های محافظ در شب‌های سرد می‌تواند به کاهش آسیب‌های ناشی از سرما کمک کند. با این اقدامات، می‌توان سلامت و بهره‌وری هنگام کاشت گوجهفرنگی را حفظ کرد.
برداشت گوجهفرنگی
آفات و بیماری‌های گوجهفرنگی
نام آفت/بیماری | توضیحات | روش‌های کنترل |
مینوز برگ گوجهفرنگی | آفت بسیار مخرب که از آمریکای جنوبی منشا گرفته و می‌تواند تا 100 درصد خسارت به محصول وارد کند | استفاده از تله‌های فرمونی، حشره‌کش‌های زیستی، دشمنان طبیعی، حذف برگ‌های آلوده و گیاهان میزبان جایگزین |
کرم میوه گوجهفرنگی | آفتی که می‌تواند تا 90 درصد میوه‌ها را آسیب بزند و تولید را تا 30-40 درصد کاهش دهد | استفاده از روش‌های ترکیبی، حشره‌کش‌های شیمیایی، حشره‌کش‌های زیستی مانند اسپینوساد، دشمنان طبیعی و روغن نیم |
شته | حشراتی کوچک که شیره گیاه را می‌مکند و باعث ضعف و کاهش رشد آن می‌شوند | استفاده از اسپری آب صابون، محلول روغن نیم، شکارچیان طبیعی مانند کفشدوزک‌ها، جلوگیری از آبیاری بیش از حد |
سفیدبالک | آفتی که باعث کاهش شدید محصول می‌شود و به بسیاری از حشره‌کش‌ها مقاوم است | استفاده از دستگاه‌های مکش، نور سبز، حشره‌کش‌های زیستی و دشمنان طبیعی |
کنه حنایی گوجهفرنگی | کنه‌های کوچک با رنگ نارنجی یا زرد که می‌توانند خسارات زیادی به محصول وارد کنند | استفاده از مدیریت یکپارچه آفات، حشره‌کش‌های زیستی، حذف بقایای گیاهی، کنترل علف‌های هرز و استفاده از کنه‌های شکارگر |
پژمردگی فوزاریومی | بیماری قارچی که توسط قارچ Fusarium oxysporum ایجاد می‌شود و باعث زرد شدن برگ‌ها و پژمردگی می‌شود | استفاده از ارقام مقاوم، چرخش محصولات، ترکیبات فنولیک گیاهی و میکروارگانیسم‌های مفید |
بلایت زودرس | بیماری قارچی که باعث ایجاد لکه‌های قهوه‌ای روی برگ‌ها و میوه‌ها می‌شود | استفاده از قارچ‌کش‌های مسی، رعایت فاصله بین گیاهان، حذف برگ‌های آلوده، استفاده از مالچ |
آنتراکنوز | بیماری قارچی که باعث ایجاد لکه‌های فرورفته و تیره روی میوه‌ها می‌شود. | استفاده از قارچ‌کش‌ها، رعایت فاصله بین گیاهان، حذف میوه‌های آلوده، استفاده از مالچ |
پژمردگی ورتیسیلیومی | بیماری قارچی که توسط قارچ Verticillium dahliae ایجاد می‌شود و باعث زرد شدن برگ‌ها و پژمردگی می‌شود | استفاده از ارقام مقاوم، چرخش محصولات، استفاده از کودهای سبز و مدیریت علف‌های هرز |
شانکر باکتریایی گوجهفرنگی | بیماری باکتریایی که به برگ‌ها، ساقه‌ها و میوه‌ها آسیب می‌رساند و باعث ایجاد لکه‌های سفید و شانکر می‌شود | استفاده از بذرهای سالم برای کاشت گوجهفرنگی، ضدعفونی ابزارهای کشاورزی، حذف گیاهان آلوده، استفاده از باکتری‌کش‌ها، رعایت فاصله گیاهان |
نماتد ریشه گوجهفرنگی | موجودات کرمی‌شکل کوچک که در ریشه گیاهان زندگی کرده و باعث تورم و گره‌ای شدن ریشه‌ها می‌شوند | مدیریت خاک، استفاده از گیاهان مقاوم، چرخش محصولات، استفاده از نماتدکش‌ها، حفظ دمای خاک زیر ۲۰ درجه سانتیگراد |
کودهای مورد نیاز برای گوجه فرنگی
گوجه‌فرنگی‌ها برای رشد و تولید محصول باکیفیت به مجموعه‌ای از کودها و مواد مغذی نیاز دارند. این کودها شامل نیتروژن (N)، فسفر (P)، پتاسیم (K) هستند. عناصر ریزمغذی نیز نقش بسیار مهمی در رشد و توسعه گوجهفرنگی دارند. این عناصر شامل کلسیم، منیزیم، آهن، بور، روی، مس و مولیبدن هستند. هر یک از این عناصر نقش خاصی در فرایندهای متابولیکی گیاه دارند و باید به میزان مناسب در دسترس گیاه قرار گیرند.
نیتروژن (N)
نیتروژن (N) یکی از عناصر اصلی مورد نیاز برای کاشت گوجه فرنگی است. این عنصر نقش مهمی در تولید برگ‌ها و رشد رویشی گیاه دارد. در مراحل اولیه رشد، گوجهفرنگی به مقدار زیادی نیتروژن نیاز دارد تا بتواند برگ‌های قوی و سالم تولید کند. کمبود نیتروژن می‌تواند منجر به زردی برگ‌ها و کاهش رشد گیاه شود، درحالی‌که مصرف بیش از حد آن می‌تواند باعث رشد بیش از حد برگ‌ها و کاهش تولید میوه شود.
انواع کودهای نیتروژن
- اوره (Urea): یکی از رایج‌ترین کودهای نیتروژنی است که حاوی 46 درصد نیتروژن است. اوره به‌سرعت در خاک تجزیه می‌شود و نیتروژن را در دسترس گیاه قرار می‌دهد. میزان توصیه شده برای گوجه فرنگی حدود 300 کیلوگرم در هکتار است که باید در سه مرحله مصرف شود: یک سوم در زمان کاشت، یک سوم دو ماه بعد و یک سوم آخر بعد از اولین برداشت.
- نیترات آمونیوم (Ammonium Nitrate): این کود حاوی 33 درصد نیتروژن است و به‌سرعت در خاک حل می‌شود. نیترات آمونیوم به دلیل داشتن هر دو فرم نیتروژن (آمونیوم و نیترات) به‌سرعت جذب گیاه می‌شود و تاثیر سریعی دارد.
- سولفات آمونیوم (Ammonium Sulfate): این کود حاوی 21 درصد نیتروژن و 24 درصد گوگرد است. سولفات آمونیوم علاوه بر تامین نیتروژن، به بهبود ساختار خاک و کاهش pH خاکهای قلیایی کمک میکند.
برای مطالعه‌ی مطلب تغذیه گیاهان، اصول و راه‌های تشخیص کمبود عناصر در گیاه، به این لینک مراجعه کنید.
نوع کود و زمان مصرف آن در کاشت گوجهفرنگی
نوع کود | زمان مصرف در گوجهفرنگی |
نیتروژن | بلافاصله پس از کاشت، دو ماه بعد، بعد از اولین برداشت |
فسفر | قبل از کاشت، زمان گلدهی |
پتاسیم | قبل از گلدهی، زمان رسیدن میوه‌ها |
عناصر ریزمغذی | مراحل اولیه رشد |
زمان و روش مصرف کودهای نیتروژن
بهترین زمان برای مصرف کودهای نیتروژنی در دو مرحله است: بلافاصله پس از کاشت گوجه فرنگی و درست قبل از باردهی. در مرحله اول، استفاده از کودهای نیتروژنی به همراه کمپوست یا پودر استخوان توصیه می‌شود. در مرحله دوم، استفاده از کودهای مایع یا جامد نیتروژنی به‌صورت محلول‌پاشی یا آبیاری می‌تواند به تولید میوه‌های بزرگ‌تر و بهتر کمک کند.
- آزمایش خاک: قبل از مصرف کودهای نیتروژنی، آزمایش خاک برای تعیین میزان نیتروژن موجود در خاک توصیه می‌شود.
- مصرف متعادل: مصرف بیش از حد نیتروژن می‌تواند منجر به رشد بیش از حد برگ‌ها و کاهش تولید میوه شود.
- ترکیب با سایر کودها: ترکیب کودهای نیتروژنی با کودهای فسفر و پتاسیم می‌تواند به بهبود رشد و تولید محصول کمک کند.
فسفر (P)
فسفر (P) یکی از عناصر حیاتی برای کاشت گوجهفرنگی است. این عنصر نقش مهمی در فرایندهای متابولیکی گیاه، از جمله تولید انرژی، فتوسنتز و تشکیل ریشه‌ها دارد. فسفر به‌ویژه در مراحل اولیه رشد و توسعه ریشه‌ها و همچنین در زمان گلدهی و تشکیل میوه‌ها بسیار مهم است. کمبود فسفر می‌تواند منجر به کاهش رشد گیاه، کاهش تولید میوه و ضعف عمومی گیاه شود.
برای مطالعه‌ی مطلب کود NPK، کاربرد و انواع آن، به این لینک مراجعه کنید.
انواع کودهای فسفر
- سوپر فسفات تریپل (Triple Superphosphate): این کود حاوی حدود 46 درصد فسفر است و به‌سرعت در خاک حل می‌شود. سوپر فسفات تریپل به‌ویژه در خاکهای قلیایی و آهکی موثر است و می‌تواند به‌سرعت نیاز گیاه به فسفر را تامین کند.
- دی آمونیوم فسفات (Diammonium Phosphate – DAP): این کود حاوی 18 درصد نیتروژن و 46 درصد فسفر است. DAP به دلیل داشتن هر دو عنصر نیتروژن و فسفر، به‌عنوان یک کود کامل برای مراحل اولیه رشد گیاهان استفاده می‌شود.
- فسفات مونو آمونیوم (Monoammonium Phosphate – MAP): این کود حاوی 11 درصد نیتروژن و 52 درصد فسفر است. MAP به‌سرعت در خاک حل می‌شود و به دلیل داشتن نیتروژن و فسفر، به‌عنوان یک کود موثر برای مراحل اولیه رشد گیاهان استفاده می‌شود.
پتاسیم (K)
پتاسیم (K) یکی از عناصر حیاتی برای کاشت گوجهفرنگی است. این عنصر نقش مهمی در تنظیم فتوسنتز، انتقال مواد مغذی و آب در گیاه، و بهبود کیفیت میوه‌ها دارد. پتاسیم به‌ویژه در مراحل گلدهی و رسیدن میوه‌ها بسیار مهم است. کمبود پتاسیم می‌تواند منجر به کاهش کیفیت میوه‌ها، کاهش مقاومت گیاه در برابر تنش‌های محیطی و کاهش تولید محصول شود.
انواع کودهای پتاسیم
- پتاسیم نیترات (Potassium Nitrate): این کود حاوی 13 درصد نیتروژن و 46 درصد پتاسیم است. پتاسیم نیترات به‌سرعت در خاک حل می‌شود و به دلیل داشتن هر دو عنصر نیتروژن و پتاسیم، به‌عنوان یک کود کامل برای مراحل گلدهی و رسیدن میوه‌ها استفاده می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد استفاده از 200 کیلوگرم پتاسیم نیترات در هکتار می‌تواند عملکرد گیاه هنگام کاشت گوجهفرنگی را تا 40 درصد افزایش دهد و منجر به درشتی، سفت شدن و افزایش کیفیت و پایداری میوه برای نگهداری در انبار یا جابه جایی شود.
- سولفات پتاسیم (Potassium Sulfate): این کود حاوی 50 درصد پتاسیم و 18 درصد گوگرد است. سولفات پتاسیم به دلیل داشتن گوگرد، به بهبود ساختار خاک و افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری‌ها کمک میکند. این کود به‌ویژه در خاکهای قلیایی و آهکی موثر است.
- کلرید پتاسیم (Potassium Chloride): این کود حاوی 60 درصد پتاسیم است و به‌سرعت در خاک حل می‌شود. کلرید پتاسیم به دلیل داشتن کلر، ممکن است در برخی خاک‌ها مشکلاتی ایجاد کند، بنابراین باید با دقت و به میزان مناسب استفاده شود.
کار با نرم‌افزار جریب را رایگان شروع کنید!
ثبت‌نام در اپلیکیشن جریب رایگان است. جریب محدودیتی روی سطح زیر کشت و تعداد باغ ندارد.
