کاشت پسته
کاشت پسته نیاز به بررسی همه‌جانبه شرایط و محیط و امکانات قابل دسترسی دارد. جهت احداث باغ پسته و کاشت درخت پسته باید به مواردی مانند خاک، دما و آب منطقه مورد نظر جهت روش کاشت درخت پسته، الگوی کاشت (تهیه نقشه کشت)، نوع اقلیم آب و هوایی، تهیه نهال سالم و آماده‌سازی زمین توجه نمود. در برخی منابع pdf آموزش کاشت پسته جهت تولید پسته و طرح توجیهی احداث باغ پسته وجود دارد که قابل استفاده هستند.
درخت پسته و خصوصیات آن
درخت پسته، بومی آسیای غربی و آسیای صغیر بوده و دارای یک دوره رشدی نسبتا طولانی قبل از سن بلوغ و باروری می‌باشد. این گیاه در پنج تا شش سالگی شروع به تولید میوه به میزان کم می‌کند و در سن ده تا دوازده سالگی به باروری کامل می‌رسد. پسته درختی دوپایه، با گل نر و ماده بر روی درختان جداگانه است. بنابراین، برای تولید محصول و احداث باغ پسته، هر دو درختان نر و ماده مورد نیاز است. گرده‌افشانی پسته به عهده باد است؛ درخت پسته برگ‌ریز است و باروری متناوب دارد؛ بدان معنی که محصول یک سال در میان بیشتر است که به آن سال‌آوری می‌گویند.
خاک درخت پسته
خاک درخت پسته باید دارای خصوصیات مناسبی باشد که شامل موارد زیر می‌شود:
pH مناسب: خاک برای کاشت درخت پسته باید دارای pH بین 7 تا 8 باشد. این باعث می‌شود که عناصر غذایی در خاک بهتر جذب شوند و رشد درخت پسته بهبود یابد.
بافت سبک: خاک با بافتی سبک که شامل مواد آلی و عناصر مغذی مورد نیاز است، برای رشد درخت پسته مناسب است. این خاک به دلیل دارا بودن بافت سبک، زهکشی بسیار خوبی دارد و از نظر این ویژگی می‌تواند کمک بسیاری به رشد بهتر درختان پسته کند.
دارای عناصر غذایی: خاک باید دارای مقادیر کافی از عناصر غذایی مانند فسفر، پتاسیم و نیتروژن باشد که در رشد و تکامل درخت پسته بسیار مؤثر هستند. این عناصر غذایی باعث رشد سریع ریشه‌ها و بالا رفتن سرعت رشد درخت پسته می‌شوند.
خاک خشک و دارای زهکشی مناسب: خاک برای کاشت درخت پسته باید دارای زهکشی مناسب باشد، به عبارت دیگر باید خاک خشک باشد تا ریشه‌های درخت پسته آسیبی نبینند. همچنین، خاک باید دارای زهکشی مناسبی باشد تا آب به خوبی از آن عبور کند و ریشه درخت پسته دسترسی کافی به آب داشته باشد.
بهترین خاک برای کاشت نهال پسته
بهترین خاک برای کاشت نهال پسته، خاک‌هایی با pH (پی اچ یا میزان اسیدیته) 7/1 تا 7/8 هستند. بهتر است پیش از کاشت نهال پسته، خاک را به خوبی شخم زده و زهکشی نمود تا ریشه بتواند به خوبی در خاک رشد کرده و از منابع خاک بهره ببرد. درختان پسته در خاک‌های شنی لومی و با عمق زیاد عملکرد بهتری دارند. درخت پسته در واقع به کمی تغییر در pH مقاوم است و می تواند در صورت لزوم شرایط قلیایی بالاتر را نیز تحمل کند. توانایی گسترش ریشه‌های عمیق در درخت پسته موجب تحمل سطوح مختلف pH می‌شود. ریشه درختان پسته می‌تواند رطوبت و مواد مغذی را در بسیاری از انواع خاک، مانند لایه‌های سنگ جستجو کند؛ به جای اینکه به یک منطقه محدود با pH کم یا زیاد اکتفا نماید. یکی از مشکلات باغ پسته سرمازدگی است؛ هر چه خاک عمق بیشتری داشته باشد توانایی آن برای جذب گرما بیشتر است. رنگ تیره خاک‌ها نیز باعث می‌شود خاک گرمای بیشتری را جذب کند و خاک‌های تیره نسبت به خاک‌های روشن دیرتر حرارت خود را از دست می‌دهند.
در مناطقی که خاک سبک و حاوی مقدار زیادی رس دارند، احتمال سرمازدگی بیشتر است؛ در خاک‌های سبک توصیه می‌شود قبل از سرمازدگی آبیاری انجام شود. زمانی که خاک، آب کافی داشته باشد ذخیره و انتقال گرما در آن بهتر صورت می‌گیرد.
نرم‌افزار جریب، با تکیه بر GIS، امکان ثبت و مدیریت انواع مشاهدات و فعالیت‌های باغداری را برای کارشناسان و کشاورزان پسته فراهم کرده است.
با جریب، کنترل باغ در دستان شماست!
اقلیم مناسب احداث باغ پسته
برای بررسی اقلیم هر منطقه باید عوامل مهمی از جمله آب وهوا، میزان بارندگی، رطوبت نسبی، ارتفاع از سطح دریا و عرض جغرافیایی در نظر گرفته شود. اقلیم مناسب جهت احداث باغ پسته، مناطقی است که دارای تابستان‌های گرم و خشک و طولانی هستند. درجه حرارت حدود 38 درجه سانتی‌گراد در تابستان باعث تولید مقدار زیادی محصول با کیفیت می‌گردد. به طور کلی مناطق نیمه بیابانی با تابستان‌های گرم و خشک و طولانی و رطوبت کم و زمستان‌های سرد، برای کاشت نهال پسته مناسب است.
رطوبت نسبی منطقه در زمان گرده‌افشانی باید بین 35 تا 50 درصد باشد. همچنین پس از ریختن برگ‌ها، درختان پسته نیاز به یک دوره خواب زمستانی حدود شش هفته با درجه حرارت بین صفر تا 7- درجه سانتی‌گراد دارند تا نیاز سرمایی آن‌ها برطرف گردد. سرمای طولانی مدت 12- درجه سانتی‌گراد درختان را از بین می‌برد. بنابراین باید حتما در هنگام کاشت نهال پسته به میزان سرمای منطقه و شرایط آب وهوایی و اقلیمی توجه نمود. برای کاشت درخت پسته در تهران یا سایر نقاط ایران باید حتما شرایط اقلیمی آن منطقه را بررسی نمود.
کاشت درخت پسته در مناطق سردسیر
کاشت درخت پسته در مناطق سردسیر به دلیل شرایط آب و هوایی سخت و نامناسب، چالش‌هایی را برای کشاورزان این مناطق ایجاد می‌کند. درخت پسته تحمل سرما و یخبندان را ندارد اما مقاومت خوبی نسبت به خشکی از خود نشان میدهد. رطوبت زیاد هنگام گرده‌افشانی پسته، تشکیل میوه را میدهد و از سوی دیگر احتمال بروز بیماری‌های قارچی را افزایش میدهد. برای کاشت پسته در مناطق سردسیر، باید محلی با نور خورشید کافی و بهترین دسترسی به آب انتخاب شود. مناطقی که با سرماهای بهاره ناگهانی و شدید مواجه هستند، برای کاشت پسته مناسب نمی‌باشند.
همچنین، برای کاشت درخت پسته در مناطق سردسیر، خاک باید دارای مواد آلی و عناصر غذایی کافی باشد تا به رشد درخت پسته کمک کند. برای کاشت پسته در مناطق سردسیر، انتخاب ارقام مناسب، نوع خاک، شرایط آب و هوایی و محل کاشت مهم است؛ که از طریق مشاوره با کارشناسان کشاورزی و انجام آزمایشات خاک، می‌توان به آن دست یافت.
کاشت درخت پسته در مناطق گرمسیر
کاشت درخت پسته در مناطق گرمسیر بیشتر توصیه می‌شود. در فصل رشد دمای بین 25 تا 38 درجه سانتی‌گراد برای رشد درختان پسته مناسب است. حداقل و حداکثر دما برای کاشت درختان پسته بین 20 تا 42 درجه سانتی‌گراد است. بنابراین برای کاشت درخت پسته، انتخاب مناسب مناطقی هستند که آب‌وهوای گرم و مقداری خشک دارند.
نیاز سرمایی باغ پسته
حداقل دوره سرما که یک درخت میوه احتیاج دارد تا شکوفه دهد را نیاز سرمایی می‌گویند. نیاز سرمایی به دما و مدت زمان سردی هوا وابسته بوده و از روش های متفاوتی محاسبه می‌گردد.
نیاز سرمایی درختان پسته بین 600 تا 1400 ساعت است. ارقام اکبری و چروک بیشترین نیاز سرمایی را دارند. عدم تأمین نیاز سرمایی موجب تأخیر در باز شدن جوانه‌ها و گل‌ها، گلدهی نامنظم و کاهش تعداد برگچه‌ها می‌گردد.
رقم | تعداد ساعت نیاز سرمایی |
کله قوچی | 600 |
اوحدی | 800 |
احمد آقایی | 1000 |
اکبری | 1200 |
چروک | 1400 |
دمای باغ پسته
دمای هوا نیز یکی از عوامل تعیین کننده برای سازگاری و یا عدم سازگاری نهال پسته است. اگر دمای منطقه با رقم پسته سازگار نباشد، نهال پسته پس از کاشت طی دو تا سه سال به طور کامل از بین می‌رود. دمای هوای منطقه در سه موقعیت زمانی باید بررسی گردد.
- زمستان: در فصل زمستان جهت تامین نیاز سرمایی باغ پسته، دما باید بررسی گردد. ارقام تجاری پسته نیاز دارند بین 600 تا 1200 ساعت در دمای بین صفر تا هفت سانتی‌گراد قرار بگیرند. محصول‌دهی درختانی که کمتر از ششصد ساعت در معرض سرما قرار داشته باشند، با مشکل مواجه خواهد شد.
- دمای فصل رشد: در فصل رشد دمای بین 25 تا 38 درجه سانتی‌گراد برای رشد درختان پسته مناسب است. حداقل و حداکثر دما برای کاشت درختان پسته بین 20 تا 42 درجه سانتی‌گراد است. کاشت درخت پسته در مناطق سردسیر توصیه نمی‌شود؛ زیرا درخت پسته با دمای پایین سازگاری نداشته و دچار سرمازدگی می‌شود.
- گرده‌افشانی: دما در زمان گرده‌افشانی درختان پسته در فصل بهار بین 16 تا 22 درجه سانتی‌گراد مناسب است. در زمان گرده‌افشانی دمای محیط نباید کمتر از 10 و بیشتر از 30 درجه سانتی‌گراد باشد.
رطوبت باغ پسته
بررسی رطوبت منطقه در فصل رشد و در زمان گرده‌افشانی جهت احداث باغ پسته مهم است.
- رطوبت منطقه در فصل رشد: رطوبت مناسب برای رشد درختان پسته بین 25 تا 35 درصد است. درختان پسته نمی‌توانند رطوبت بالاتر از 60 درصد را تحمل کنند.
- رطوبت منطقه در زمان گرده‌افشانی: رطوبت بین 35 تا 50 درصد برای گرده‌افشانی مناسب است. رطوبت بیش از 70 درصد می‌تواند گرده‌افشانی را با مشکل مواجه کند.
برای مطالعه‌ی مطلب سرمازدگی باغات و روش‌های جلوگیری از آن، به این لینک مراجعه کنید.
ارتفاع از سطح دریا برای کاشت نهال پسته
بهترین ارتفاع از سطح دریا برای درختان پسته بین 800 تا 8000 متر است. البته برخی از درختان پسته می‌توانند ارتفاع بین هزار و هشتصد تا دو هزار و دویست متر و یا ارتفاع بین 200 تا 900 متر از سطح دریا را نیز تحمل نمایند. لازم به ذکر است درختان پسته در ارتفاع کمتر از 200 و بیشتر از 2200 متر از سطح دریا از بین می‌روند. معمولا درختان پسته در ارتفاع بالاتر از 1370 متر کاشته نمی‌شوند؛ چرا که درجه حرارت در تابستان کم است؛ لذا مغز پسته تشکیل نمی‌گردد. عرض جغرافیایی مناسب برای درختان پسته بین27 تا 37 درجه شمالی است.
درآمد و سود باغ پسته
هزینه‌های یک هکتار باغ پسته
| موضوع | هزینه (تومان) |
| کارگری | 21,000,000 |
| ماشین‌آلات | 8,150,000 |
| کالا | 80,320,000 |
| جمع کل | 109,470,000 |
هزینه و سود یک هکتار باغ پسته
| سال | سال‌آوری | وزن محصول خشک (کیلوگرم) | قیمت هر کیلو گرم (هزار تومان) | درآمد (هزار تومان) | هزینه (هزار تومان) | سود (هزار تومان) |
| 1 | off | 00 | 500 | 00 | 110,000 | -110,000 |
| 2 | on | 00 | 980 | 00 | 154,000 | -154,000 |
| 3 | off | 00 | 1,372 | 00 | 215,600 | -215,600 |
| 4 | on | 250 | 1,921 | 480,200 | 301,840 | 178,360 |
| 5 | off | 250 | 2,689 | 672,280 | 422,576 | 249,704 |
| 6 | on | 1,000 | 3,765 | 3,764,768 | 591,606 | 3,173,162 |
| 7 | off | 500 | 5,271 | 2,635,338 | 828,249 | 1,807,089 |
| 8 | on | 2,000 | 7,379 | 14,757,891 | 1,159,549 | 13,598,342 |
| 9 | off | 750 | 10,331 | 7,747,893 | 1,623,368 | 6,124,525 |
| 10 | on | 3,000 | 14,463 | 43,388,198 | 2,272,715 | 41,115,483 |
| 11 | off | 1,000 | 20,248 | 20,247,826 | 3,181,801 | 17,066,025 |
| 12 | on | 3000 | 28,347 | 85,040,869 | 4,454,522 | 80,586,347 |
میزان تورم سالانه 40% برای هزینه‌ها و قیمت پسته در نظر گرفته شده است.
درخت پسته نر و درخت پسته ماده
درخت پسته دوپایه است یعنی گل‌های نر و ماده بر روی دوپایه مجزا از هم‌قرار دارند و در باغ پسته باید درختان نر و ماده که دو درخت مجزا از هم هستند با آرایش مناسبی کشت شوند. اصل موضوع این است که گرده‌ها از گل‌های درخت نر آزاد شده و به‌وسیله باد در هوا پراکنده و روی گل‌های درخت ماده قرار می‌گیرند و پس از گرده‌افشانی هم تلقیح باید صورت بگیرد تا پسته تشکیل شود.
گرده‌افشانی درختان پسته در باغ پسته
زمان گرده‌افشانی درختان پسته به دلیل شرایط آب‌وهوایی باغ و نوع رقم پسته کشت شده متفاوت است و معمولاً تورم جوانه گل‌های نر و ماده (باید توجه داشت که جوانه‌های گل‌های نر از نظر شکل ظاهری متورم‌تر و درشت‌تر هستند) از اواخر اسفندماه و با آغاز سبزشدن درختان پسته تا اواسط فروردین‌ماه، شروع می‌شود. گل‌های نر و ماده پسته خوشه‌ای بوده و بدون گلبرگ هستند. گل‌های ماده هیچ جذابیتی برای حشرات به دلیل عدم داشتن شهد ندارند.
هم‌زمان با باز شدن برگ‌ها عموماً گل‌های نر و ماده درخت پسته نیز باز می‌شوند. بعضی رقم‌ها پسته گل‌های نرشان زودتر از گل‌های ماده همان رقم به مرحله شکوفایی می‌رسند و گرده‌شان آزاد می‌شود.
نحوه قرارگیری درختان نر و ماده برای گرده‌افشانی در باغ پسته
هنگامی که نحوه قرارگیری درختان نر و ماده در باغ پسته درست و اصولی نباشد، اختلال در گرده‌افشانی پسته صورت می‌گیرد، گل‌ها می‌ریزند و میوه‌ها پوک می‌شوند. بهترین نتیجه برای گرده‌افشانی پسته در نسبت یک به هشت یا یک به ده درخت نر به ماده پسته است؛ اما در برخی مناطق دنیا هم نسبت یک به پانزده درختان کاشته می‌شوند. متأسفانه در برخی باغات پسته کشور نسبت درختان نر به ماده یک به بیست و پنج است و این تعداد درخت نر بسیار کم است و درصد گرده‌افشانی مؤثر را کاهش میدهد. باید توجه داشت که نقش درختان نر در گرده‌افشانی پسته بسیار مهم است و اگر تعداد درختان نر در باغ پسته کم باشد نباید انتظار عملکرد مناسب را داشت.
عوامل گرده‌افشانی درختان پسته
گل‌های پسته بدون گلبرگ و شهد هستند و جذابیتی برای حشرات گرده‌افشان مخصوصاً زنبورعسل ندارند؛ ممکن است زنبورعسل برای جمع‌آوری گرده، گل‌های نر را جستجو کند؛ اما در گرده‌افشانی نقشی ندارد. گرده‌افشانی درختان پسته به‌وسیله جریان هوا (باد) صورت می‌گیرد. فقدان جریان هوا (باد) و آب‌وهوای بارانی شرایط نامساعدی را برای جابه‌جایی دانه‌های گرده ایجاد می‌کند. بادهای شدید و طوفانی موجب خشک‌شدن سطح کلاله گل‌های ماده می‌شود. همچنین بارندگی و نشستن گرد و غبار بر روی گل‌ها، باعث شستشوی سطح کلاله و ازبین‌رفتن چسبندگی آن می‌شود.
گرده‌افشانی مصنوعی پسته
امکان دارد در زمان گرده‌افشانی پسته سرعت باد و جابه‌جایی هوا به میزان کافی نباشد و یا در زمان گرده‌افشانی به‌صورت طبیعی ممکن است برخی عوامل باعث کم‌شدن تعداد دانه گرده درخت نر و کاهش پراکنش گرده‌ها در باغ شوند و نیاز به گرده‌افشانی مصنوعی باشد. به همین دلیل با استفاده از آن می‌توان به گرده‌افشانی بهتر و در نتیجه عملکرد بالاتر کمک کرد روش گرده‌افشانی مصنوعی پسته متفاوتی وجود دارد و یکی از آن‌ها که اغلب استفاده می‌شود، جمع‌آوری دانه‌های گرده گل نر و قراردادن آن‌ها درون بطری در شرایط مناسب دمایی و رطوبتی است تا هنگامی که گل ماده آماده دریافت گرده نر باشد. پس از باز شدن گل‌های ماده و آمادگی آن‌ها برای گرده‌افشانی، گرده‌های نگهداری شده درون بطری‌ها در ابتدای ردیف‌های باغ پسته قرار داده می‌شوند تا به‌وسیله باد جابه‌جا شوند و یا روی گل‌های ماده پاشیده می‌شوند.
مشکلات عدم گرده‌افشانی به‌موقع در باغ پسته
حدود سه تا پنج‌روز دوره پذیرش گرده نر توسط کلاله مادگی است. هنگامی که شرایط محیطی مناسب بوده و تأمین گرده مناسب و کافی انجام شود، دانه گرده روی کلاله مادگی در این دوره زمانی جوانه می‌زند و بعد از آن لوله گرده رشد کرده به تخمدان گل ماده وارد می‌شود و موجب تشکیل جنین می‌گردد. در صورت عدم گرده‌افشانی به‌موقع، گل‌ها ریزش کرده و اگر هم میوه‌هایی تشکیل شود فاقد جنین و پوک خواهد بود. حدود سه تا چهار هفته بعد از مرحله گلدهی، گل‌های گرده‌افشانی نشده ریزش پیدا می‌کنند.
مزایای استفاده از تنوع ارقام در باغ پسته
اغلب چند شاخه درخت نر از هر دو رقم دیرگل و زود گل به درختان ماده پیوند می‌زنند که این عمل نیز کمک بسیار شایانی به بهبود گرده‌افشانی می‌کند. بهتر است در باغات پسته، از هر سه رقم درخت نر اعم از زود گل، متوسط گل و دیرگل استفاده شود.
تاثیر تراکم دانه گرده پسته بر گرده‌افشانی
در بعضی درختان میوه هر چه یا تراکم دانه گرده و یا تعداد دانه گرده بر روی کلاله مادگی بیشتر باشد، گرده‌افشانی بهتر و تلقیح بیشتری انجام می‌شود و کیفیت بذر و میوه و در نتیجه عملکرد محصول مطلوب‌تر خواهد بود. اگر تعداد دانه‌های گرده از تعداد کلاله‌های مادگی بیشتر باشد گرده‌افشانی موثرتر است.
تأثیر بارندگی بر گرده‌افشانی پسته
تغییرات اقلیمی در گرده‌افشانی پسته اثرات زیادی می‌گذارند و موجب کم‌شدن عملکرد محصول می‌شوند؛ اما نمی‌توان از این اتفاقات جلوگیری نمود. بارندگی و گردوغبار در زمان گرده‌افشانی پسته از مهمترین تغییرات اقلیمی است.
بارندگی موجب خیس شدن دانه‌های گرده شده و در نتیجه گرده‌ها قادر به جابه‌جایی از گل‌های نر به گل‌های ماده نیستند. در گل‌های ماده نیز سطح کلاله خیس شده و اصلاً پذیرای دانه گرده نمی‌باشد و حتی اگر به‌صورت مصنوعی هم گرده‌افشانی پسته را انجام شود، مؤثر نخواهد بود.
گرد و غبار مانع قرارگرفتن دانه گرده بر روی کلاله ماده و در نتیجه عدم گرده‌افشانی مؤثر پسته می‌شود. همچنین در مناطقی که گردوغبار دائمی وجود دارد و قرارگرفتن دانه گرده بر روی کلاله مادگی به همراه ذرات گردوغبار است، لازم است همیشه از گرده‌افشانی مصنوعی پسته برای تلقیح درختان استفاده نمود. عملیات خاک‌ورزی در باغ موجب ایجاد گردوغبار شده و بجای دانه‌های گرده نر، ذرات گرد وغبار روی کلاله مادگی قرار می‌گیرند و گرده‌افشانی مؤثر انجام نمی‌شود.
روش‌های بهبود گرده‌افشانی پسته
استفاده هلیکوپتر در برخی باغات پسته‌کاری در دنیا موجب بالا‌رفتن راندمان گرده‌افشانی و در نتیجه عملکرد بهتر این باغات شده است. در مجموع باغداران پسته سعی بر این موضوع دارند که روش‌های نوینی را برای بهتر‌شدن گرده‌افشانی پسته انجام دهند. مثلاً از دستگاه‌های توربولاینری که قادر به ایجاد باد در زمان گرده‌افشانی هستند برای گرده‌افشانی مصنوعی، استفاده می‌شود. با ایجاد جریان باد مصنوعی در هوای باغ به بهتر پخش‌شدن دانه‌های گرده و قرارگرفتن آن‌ها روی گل‌های ماده کمک می‌شود.
گل‌های نر و ماده درخت پسته
اگر رنگ گل‌های ماده از سبز کم‌رنگ به قرمز و یا صورتی تغییر کند، دیگر نمی‌توانند دانه گرده را دریافت کنند. زمانی که گل‌های نر زردرنگ می‌شوند، زمان آزادسازی دانه گرده است.دریافت دانه گرده توسط گل‌های ماده حدود سه روز به طول می‌کشد.
زمان گلدهی در ارقام مختلف پسته
زمان گرده‌افشانی باتوجه‌به زمان گلدهی ارقام پسته متفاوت است. ارقامی مثل ممتاز، کله‌قوچی، احمد آقایی و سفید پسته نوق ارقام زود گل بوده و بیشتر در معرض خطر بارندگی‌های بهاره و سرمازدگی و قرار دارند. ارقام پسته بادامی زرند و اوحدی از ارقام متوسط گل بوده و در اثر بارندگی‌های بهاره و سرمازدگی خسارت کمتری نسبت به ارقام زود گل متحمل می‌شوند.
بیشترین تراکم گرده در باغ در زمان گلدهی ارقام متوسط گل وجود دارد، بنابراین ارقام متوسط گل ازنظر فراهم بودن گرده در زمان گلدهی در بهترین شرایط در مناطق پسته‌کاری ایران قرار دارند.
ارقام دیرگل مانند رقم شاه‌پسند، خنجری‌دامغان و اکبری کمترین خسارت را در اثر بارندگی‌های بهاره و سرمازدگی می‌بینند. ولی در باغ به هنگام گلدهی به دلیل کاهش تراکم گرده، این ارقام با مشکل کمبود گرده برای گرده‌افشانی و تشکیل میوه مواجه می‌شوند.
ارقام پسته
در ایران ارقام پسته حدود نود رقم هستند که از ارقام مهم آن می‌توان، فندقی یا اوحدی، کله قوچی، اکبری، احمد‌آقایی، ممتاز، سفید‌پسته‌نوق، بادامی‌زرند، پسته‌قزوینی، خنجری‌دامغان و شاه‌پسند دامغان را نام برد.
ارقام پسته ایران زمان گلدهی متفاوتی دارند و بر‌طبق زمان گلدهی‌شان در معرض سرمازدگی و یا گرمازدگی قرار می‌گیرند.
ارقام زود گل: سفید‌پسته‌نوق، کله‌قوچی، ایتالیایی
ارقام متوسط گل: احمد‌آقایی، فندقی، بادامی‌زرند
ارقام دیرگل: قزوینی، اکبری، جندقی، ابراهیمی
درختان پسته بر‌طبق زمان گلدهی در دسته‌های متفاوت زودرس تا دیررس قرار می‌گیرند؛ بنابراین باید رقمی انتخاب گردد که با توجه به دما و شرایط آب و هوایی منطقه کشت نهال پسته کمترین خسارت به این گیاه وارد شود. در ارقام دیررس پر‌شدن مغز پسته دیرتر از ارقام زودرس صورت می‌گیرد.
رقم‌های پسته خیلی زودرس: رضایی زودرس، فندقی زودرس، قزوینی خیلی زودرس، ایتالیایی خیلی زودرس.
رقم‌های پسته زودرس: فندقی، قزوینی زودرس، ایتالیایی زودرس، موسی‌آبادی.
رقم‌های پسته متوسط‌رس: خنجری‌دامغان، کله‌قوچی، سیریزی، نیش‌کلاغی، شاه‌پسند دامغان، امیری، بادامی، سیف الدینی.
رقم‌های دیررس پسته: بادامی‌ریز‌زرند، احمد‌آقایی، اکبری، هراتی، سفید‌پسته‌نوق، ممتاز.
رقم‌های پسته خیلی دیررس: ابراهیمی، جندقی، فندقی 48.
برای مطالعه‌ی مطلب ارقام پسته و ویژگی‌های آن‌ها، به این لینک مراجعه کنید.
درخت پسته چند ساله بار میدهد؟
زمان شروع باردهی نهال پسته را رقم پسته مشخص می‌کند، ارقام محلی پسته پس از کاشت نهال به مدت زمان زیادی نیاز دارند تا به زمان باردهی برسند اما ارقام تجاری معمولا زود بارده و پربار هستند و باردهی آن‌ها اغلب در دو تا سه سال شروع می‌شود. معمولا درخت پسته از پنج سالگی به بار میدهد و عمر مفید باردهی درخت پسته حدود پنجاه سال است.
طراحی باغ پسته و آماده‌سازی زمین
طراحی و آماده‌سازی زمین برای کشت محصولات، یکی از مراحل پایه‌ای و مهم در کشاورزی است. این مراحل شامل انتخاب زمین مناسب برای کشت، تهیه زمین با استفاده از روش‌هایی مانند آبیاری، کوددهی و تسطیح و تعیین نوع و زمان کاشت محصولات است. برای طراحی و آماده سازی زمین، باید ابتدا زمین مناسبی برای کشت انتخاب کرد و شرایط زمین را بررسی کرد. سپس با استفاده از روش‌هایی همچون آبیاری، کوددهی و تسطیح، زمین را برای کشت محصولات آماده می‌شود.
بهترین فاصله کاشت درخت پسته در باغ پسته
درختان پسته تاج بزرگ و گسترده‌ای دارند؛ از این رو در طراحی باغ پسته بهترین فاصله کاشت درخت پسته بین 5 تا 6.5 متر و فاصله هر ردیف بین 6 تا 6.5متر است. گودال‌های کاشت به عرض 40 تا 50 سانتی‌متر و عمق 60 تا 70 سانتی‌متر در خاک ایجاد می‌شود تا به ریشه نهال پسته یا بذر پسته هنگام کشت پسته فشاری وارد نشود.
کاشت درخت پسته
کاشت درخت پسته یکی از فعالیت‌های مهم در زمینه کشاورزی است که به دلیل مزایای بسیار زیادی که دارد، در سطح گسترده‌ای انجام می‌شود. البته کاشت درخت پسته یک فرآیند طولانی و پرکار است که اگر به درستی انجام شود، می‌تواند به تولید محصول باکیفیت و افزایش درآمد کشاورز منتهی شود. در ادامه جزئیات فرآیند کاشت درخت پسته را بررسی می‌کنیم:
طریقه کاشت نهال پسته
برای کاشت نهال پسته، بهتر است قبلاً محل کاشت خاک‌برداری شده و گودال‌های ایجاد شده با مخلوطی از ماسه و کودهای حیوانی پوسیده و شیمیایی و قارچ کش‌های مناسب پر شوند، سپس بذر یا نهال بر روی آن کاشته شود. در هنگام خرید بذر پسته برای تولید نهال و کاشت بذر پسته نیز باید دقت نمود.
بهترین روش کاشت نهال پسته
زمان کاشت نهال پسته
زمان کاشت نهال پسته با توجه به وضعیت اقلیمی منطقه و رقم مشخص می‌گردد؛ در مناطق معتدل که آب و هوایی نیمه سردسیر داشته و زمستان‌های خیلی سرد و یخبندان ندارند زمان مناسب برای کاشت پسته، فصل پاییز (مهر و آبان) است. بهترین زمان کاشت نهال پسته در مناطق سردسیر پس از فصل یخبندان و اواخر اسفند تا اوایل بهارمی‌باشد. باید توجه داشت که در گرمای شدید تابستان یا یخبندان زمستان نباید درخت پسته کاشته شود.
کاشت بذر پسته
کاشت بذر پسته بسیار زمان‌بر و پرهزینه است و به دلیل اینکه احتمال بی‌ثمری آن بالاست، اغلب توصیه نمی‌شود. اما اگر قصد کاشت بذر را دارید، ابتدا باید پوست بذرها جدا کرده و به مدت 24 تا 48 ساعت در آب نگهداری کنید. بعد از آن بذرهای خیس خورده را در خاکی با ترکیبی از شن، ماسه و خاک حاصل از تخریب سنگ‌ها بکارید و به صورت منظم آبیاری کنید. برای رشد مناسب بذرهای پسته، دمای خاک باید بین هجده تا بیست و چهار درجه سانتی گراد باشد و نور خورشید به میزان کافی دریافت شود.
بهترین بذر پسته برای کاشت
بهترین بذر پسته برای کاشت، باید سالم، بدون تغییر رنگ و بدون شکستگی باشد. بذر پسته برای کاشت باید از منابع معتبر و با کیفیت تهیه شود. همچنین برای کاشت باید بذرهایی انتخاب شوند که از درختان پسته با عملکرد بالا و مقاوم به شرایط آب و هوایی منطقه تولید شده باشند. به طور کلی، بذرهای پسته از ارقام محلی یا ارقامی که در منطقه‌ی کشت پسته وجود دارند، برای کاشت مناسب‌تر هستند چرا که به شرایط آب و هوایی منطقه‌ی کشت سازگاری بیشتری دارند و عملکرد بهتری نیز دارند. لذا برای کاشت بهترین بذر پسته، بهتر است با مراجع معتبر و متخصصین کشت پسته در منطقه مورد نظر تماس بگیرید. در حال حاضر اغلب از بذر بادامی ریز زرند برای کشت بذر در ایران استفاده می‌شود.
کاشت نهال پسته بهتر است یا بذر؟
در احداث باغ پسته باید به این نکته توجه داشت که بیماری و آفت وارد باغ نشود. بذر عموما عاری از آلودگی به آفات و بیماری‌ها هست اما باید مکانی برای سبز‌کردن بذرهای پسته و انتقال آن‌ها به باغ داشته باشیم. اگر انتخاب شما خرید نهال است بایستی حتما آن را از گلخانه‌های معتبر خریداری کنید تا مطمئن شوید که آلوده به آفات و بیماری‌ها نیستند.
ملاحظات کاشت بذر:
در احداث باغ بهترین روش تهیه بذر مرغوب و سبز کردن آن‌ها در گلخانه و سپس انتقال نهال‌های یک‌ساله به باغ پسته می‌باشد. زیرا بذر عاری از عوامل بیماری‌زا و آفات است. در صورتی که امکان کاشت بذر و تهیه نهال از آن باشد، بهترین روش این است که بذر را کاشته و پس از یکسال به زمین مورد نظر منتقل شود. بهتر است بذر را به صورت مستقیم در باغ پسته کاشته نشود؛ چرا که احتمال سبز شدنش پایین است.
ملاحظات کاشت نهال:
در صورت نیاز به خریداری نهال اطمینان حاصل کنید آلوده به عوامل بیماری‌زا مثل نماتد و گموز و آفات نباشد.
آبیاری نهال پسته
نهال درخت پسته در سال اول کاشت نیاز بیشتری به آبیاری دارد و درختان پسته در سال اول کاشت باید هر هفته آبیاری شوند. از سال سوم به بعد تا ده سالگی دور آبیاری به چهارده تا بیست روز یکبار می‌رسد. در سن بلوغ درختان دور آبیاری بر حسب میزان آب در دسترس تنظیم می‌شود و بهتر است در ماه‌های گرم سال دور آبیاری کمتری در نظر گرفته شود. بهترین روش برای آبیاری درخت پسته که هدر رفت آب کمی دارد، استفاده از روش آبیاری تحت فشار است.
یکی از مهمترین مواردی که در احداث باغ پسته باید بررسی گردد، میزان بارندگی در منطقه و مقدار آب در دسترس است. همانطور که می‌دانید آبیاری درختان پسته به آب وهوای منطقه، سن، فصل، میزان بارندگی و روش آبیاری درختان بستگی دارد. درختان پسته در فصل‌های بهار و تابستان نیاز به آب بیشتری دارند. در فصل پاییز و زمستان نیز با توجه به میزان بارندگی در منطقه، درختان را باید به میزان کمتر نسبت به فصل‌های بهار و تابستان آبیاری نمود.
برای مطالعه‌ی مطلب انواع روش‌های آبیاری و مزایای آن‌ها، به این لینک مراجعه کنید.
آماده سازی زمین برای کاشت و آبیاری باغ پسته
پیش از احداث باغ پسته لازم است تا خاک آن آماده‌سازی شود. برای این کار ابتدا یک پروفیل خاک حفر کرده و با کمک و نظارت کارشناسان دارای صلاحیت نمونه خاک از بخش‌های مختلف زمین و لایه‌های رویی و زیرین برداشته و به آزمایشگاه‌های معتبر خاک‌شناسی جهت بررسی ارجاع داده می‌شود. برای آبیاری غرقابی زمین باید کاملاً تسطیح شود. برای آبیاری قطره‌ای باید شیب زمین 1 تا 2 درصد تسطیح شود. همچنین با توجه به بافت خاک و عناصر موجود در آن باید اقدامات لازم جهت کوددهی، شخم‌زنی و ترکیب بخش‌های مختلف خاک و شکستن لایه‌های سخت خاک انجام شود.
کیفیت و کمیت آب مورد نیاز درختان در باغ پسته
با توجه به مقاومت نسبی گیاه پسته نسبت به شوری، برای تولید محصول اقتصادی می‌توان از آب‌های شیرین تا آب‌های با EC (ای سی) 8000 میکرو موس استفاده نمود. نیاز آبی گیاه پسته بستگی به سن آن دارد و در هر سال از نهال تا درخت بارور بین 3500 تا 9000 مترمکعب در هکتار متغیر است.
روش مشخص نمودن خط آب جهت کشت نهال پسته
به علت اهمیت آبیاری نهال پسته قبل از کاشت بذر و یا نهال زمین را یک یا دو نوبت آبیاری کنید تا خاک نشست خود را انجام دهد و همچنین خط آب (داغ‌آب) مشخص شود و شیب زمین اصلاح گردد.
در خاک‌هایی با آب و خاک شیرین، بیماری گموز در درختان بیشتر دیده می‌شود و طوقه درختان دچار پوسیدگی می‌گردد. یکی از بهترین راه‌های مبارزه با این بیماری دور نگه‌داشتن طوقه و تنه درختان از آب و رطوبت است. پس بهتر است که محل کاشت بذر و یا نهال در محل خط آب (داغ‌آب) باشد.
در زمین‌هایی با آب و خاک‌شور اگر چه به بیماری گموز بسیار کم است ولی شوری و نمک موجود در خاک باعث ضعیف شدن نهال‌های کاشته شده می‌شود. تراکم نمک در حاشیه جوی و نزدیک خط آب بیشتر از کف جوی است پس بهتر است بذرها و نهال‌ها در کف جوی کاشته شوند.
برای مطالعه‌ی مطلب روش‌های مبارزه با شوری باغات پسته، به این لینک مراجعه کنید.
باغ پسته در آمریکا
کاشت درخت پسته در آمریکا در مناطق گرم و خشک این کشور انجام می‌شود. الگوی کاشت درخت پسته در آمریکا برای هر هکتار به تعداد 125 تا 150 درخت می‌رسد. این درختان معمولا در فواصل 6 تا 8 متری از هم کاشته می‌شوند.
بهترین نهال پسته
بهترین نهال پسته، نهالی است که کاملا سالم و عاری از هرگونه بیماری از جمله بیماری‌های نماتدی و قارچی مانند ورتیسیلیوم و فیتوفتورا و فوزاریوم باشد. همچنین نهال پسته نباید دارای آفت در روی نهال یا داخل خاک آن باشد. نحوه کاشت پسته خام نیز در نهالستان‌ها بسیار مهم است. بهترین پایه برای درختان پسته پایه بادامی ریز زرند است. نهال پسته رفسنجان معمولا مورد توجه است. باید توجه داشت که نهال پسته حتما دارای شناسنامه معتبر و گواهی سلامت باشد تا به این ترتیب ریسک‌های ناشی از خرید نهال پسته به حداقل برسد. نهال پسته باید از یک نهالستان معتبر و دارای گواهی رسمی از سوی جهاد کشاورزی تهیه شود. قیمت نهال پسته مثلا قیمت نهال پسته پیوندی اکبری و سایر نهال‌های پسته مورد استفاده کشاورزان متغیر است. نهال پسته هیبریدی یک گونه متفاوت از انواع پسته می‌باشد. منشا اصلی آن کشور آمریکا بوده و نهال پسته هیبریدی اصلاح شده است. بذر پسته ucb1 و نهال آن نیز نهال پسته آمریکایی می باشند.
قیمت نهال پسته
قیمت نهال پسته مثلا قیمت نهال پسته پیوندی اکبری و سایر نهال‌های پسته مورد استفاده کشاورزان متغیر است. قیمت نهال پسته به شدت متغیر است و بسته به فاکتورهای مختلفی مانند نوع و سن نهال، منطقه کشت، شرایط آب و هوایی و بازار فروش متفاوت است. در کل، قیمت نهال پسته در بازارهای مختلف ایران می‌تواند برای هر نهال متغیر باشد. همچنین، برای خرید نهال پسته، می‌توانید به فروشگاه‌های آنلاین و یا مراکز فروش نهال‌های کشاورزی مراجعه کنید. در هر صورت، در خرید نهال پسته بهتر است به کیفیت و اصالت نهال‌ها توجه کنید و از فروشندگان معتبر خرید کنید.
نهال پسته هیبریدی
نهال پسته هیبریدی یک نوع نهال پسته است که با استفاده از روش‌های نوین و فناوری‌های پیشرفته تولید می‌شود. این نهال‌ها با توجه به ویژگی‌های متفاوتی که دارند، مانند مقاومت به بیماری‌ها و آفات، رشد سریع‌تر، عمر درخت طولانی‌تر و عملکرد بالاتر، مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، قیمت نهال پسته هیبریدی نسبت به نهال‌های سنتی بیشتر است. اما با توجه به عملکرد بالاتر و مقاومت بیشتر این نهال‌ها، می‌تواند به عنوان سرمایه‌گذاری مؤثری در باغ پسته در آینده تلقی شود. بذر پسته ucb1 و نهال آن نیز نهال پسته آمریکایی می باشند.
پیوند پسته
بعد از کشت نهال در سن دو تا سه سالگی آن پیوند نهال پسته انجام می شود و رقم دلخواه روی پایه کاشته شده پیوند زده می‌شود. دراسفندماه نهال‌های دو الی سه ساله پسته کاشته شده در باغ، سر برداری می‌شوند. پس از رشد جوانه‌های جانبی، بسته به فرم تنه درخت، یک الی سه شاخه جانبی بر روی پایه کاشته شده نگهداری می‌شود. سایر شاخه‌ها بریده شده و بر روی شاخه‌های باقی‌مانده عملیات پیوند انجام می‌گیرد. در پیوند لوله‌ای هم‌اندازه بودن قطر پایه و پیوندک ضرورت دارد ، به این علت ابتدا پایه و شاخه مناسب پیوندک انتخاب می‌شود و سپس عملیات پیوند انجام می گردد.
انواع پیوند پسته
پیوند پسته یکی از روش‌های مهم برای توسعه کارآیی و بهره‌وری مزرعه پسته است و انواع گوناگونی دارد؛ روش پیوند لوله‌ای و روش پیوند شکمی دو نوع از آن می‌باشند که در حال حاضر بیشترین استفاده را در پسته‌کاری‌های سراسر دنیا دارند.
زمان پیوند پسته
زمان مناسب برای انجام عملیات پیوند به طور کل در اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد، یعنی هنگامی است که پوست درخت به راحتی جدا می‌شود و دمای هوا معتدل است. نهال پیوند خورده رفسنجان در این زمان به وجود می‌آید.
روش پیوند پسته
برای تهیه پیوندک حدود دو تا سه سانتی‌متر شاخه بالاتر از جوانه را قطع کرده سپس از دو سانتی‌متری زیر جوانه با چاقوی پیوندزنی پوست دورتادور آن بریده می‌شود.
بعد از آن با انگشت دست پوست برش خورده به‌آرامی چرخانده شده تا پوست حاوی جوانه به‌راحتی و به‌طور کامل از قسمت چوب ساقه جدا شود.
پیوندک آماده شده به شکل استوانه‌ای و حاوی جوانه می‌باشد. شاخه‌های جانبی بر روی پایه نیز سربرداری شده و سپس به فاصله دو تا سه سانتی‌متر از سمت بالا، دورتادور شاخه برش داده می‌شود و به روش تهیه پیوندک، پوست دور شاخه نیز جدا می‌شود.
پس از آماده‌سازی و جدا کردن پایه و پیوندک، پیوندک را که استوانه‌ای شکل است روی چوب پایه گذاشته و به آرامی در محل خود قرار می‌دهند. در نهایت محل پیوند با نوار پلاستیکی به‌طور کامل بسته می‌شود. لازم است پیوند در ارتفاع چهل تا پنجاه سانتی‌متری پایه صورت گرفته و نهال به‌صورت تک‌تنه فرم گیرد.
روش پیوند لوله‌ای بهترین نوع پیوند پسته و رایج‌ترین روش پیوند در ایران می‌باشد. پیوند شکمی دومین روش پیوند پسته در ایران است اما پیوند پسته آمریکایی اغلب به روش پیوند شکمی بوده و در آمریکا بیشتر از این روش استفاده می شود.
تصاویر پیوند شکمی پسته
باردهی درخت پسته بدون پیوند
نهال پسته بدون پیوند زدن میزان باردهی کمی دارد و میوه‌های درختان پیوند نشده بی‌کیفیت و کوچک می‌باشند. اینکه آیا درخت ماده یا درخت نر است و رقم پسته با پیوند زدن مشخص می‌شود.
عملیات لازم بعد از پیوند درخت پسته
لازم است تا حداقل یک هفته پس از عملیات پیوند‌زدن، آبیاری متوقف شود و بعد از آن آبیاری با دور چهارده روز یکبار انجام گیرد همچنین باید شاخه‌ها و پاجوش‌هایی که از زیر محل پیوندک و بر روی پایه ایجاد می‌شود را قطع نمود. پانزده تا بیست روز پس از عملیات پیوندزنی، زمانی که از جوش خوردن پیوند اطمینان حاصل می‌شود، می‌توان نوار دور پیوند را باز نمود.
درخت پسته چند ساله بار میدهد؟
هر درخت پسته چند کیلو بار میدهد؟
چه ارقامی از پسته برای کاشت مناسب‌تر هستند؟
ارقام مختلفی از پسته وجود دارد که هر کدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. برخی از ارقام پرطرفدار عبارت‌اند از:
- پسته اکبری: دارای میوه‌های درشت و کشیده با طعم عالی.
- پسته احمد آقایی: میوه‌هایی با اندازه متوسط و طعم مطلوب.
- پسته کله قوچی: میوه‌های بزرگ و گرد با بازارپسندی بالا.
انتخاب رقم مناسب باید بر اساس شرایط اقلیمی منطقه و نیازهای بازار صورت گیرد.
چگونه می‌توان میزان باردهی درخت پسته را افزایش داد؟
برای افزایش باردهی درخت پسته، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- انتخاب زمین مناسب: خاک با pH بین ۷ تا ۸ و بافت سبک که دارای زهکشی مناسب باشد، برای کاشت پسته ایده‌آل است.
- آبیاری منظم: تأمین آب کافی و منظم، به‌ویژه در فصل‌های رشد، برای درخت پسته ضروری است.
- کوددهی مناسب: استفاده از کودهای حاوی فسفر، پتاسیم و نیتروژن در زمان‌های مناسب می‌تواند به افزایش باردهی کمک کند.
- هرس صحیح: هرس منظم و اصولی به بهبود تهویه و نوررسانی به شاخه‌ها کمک کرده و باردهی را افزایش میدهد.
مدیریت آفات و بیماری‌ها: کنترل آفات و بیماری‌ها از طریق روش‌های مناسب، سلامت درخت و در نتیجه باردهی را تضمین می‌کند.
چه زمانی باید درختان پسته را هرس کرد؟
هرس درختان پسته معمولاً در فصل خواب درخت، یعنی اواخر پاییز تا اوایل زمستان، انجام می‌شود. این کار به بهبود ساختار درخت، افزایش تهویه و نوررسانی به شاخه‌ها و در نتیجه افزایش باردهی کمک می‌کند.
هرس درخت پسته
دو روش کلی هرس محصول (فرم‌دهی) و هرس محصول (باردهی) جهت هرس درختان پسته انجام می‌گیرد. هر دو روش هرس تأثیرات رشدی و فایده‌های مخصوصی دارند و انجام هر دو روش مهم است.
هرس فرم درخت پسته
هرس فرم یا فرم‌دهی موجب ایجاد اسکلت قوی و دارای استحکام بالا، رشد مناسب شاخه‌های حفظ‌‌شده و شکل مناسب درخت پسته می‌شود. جای تاسف دارد که در اغلب باغات پسته هرس فرم‌دهی انجام نمی‌شود و درختان پسته به صورت چند تنه‌ای و به حالت درختچه‌ای رشد می‌کنند.
در باغات پسته‌ای که هرس فرم انجام نمی‌شود، به دلیل تراکم بالای شاخه‌ها، برگ‌ها و همچنین عدم نفوذ نور کافی به داخل تاج درخت موجب کاهش کمیت و کیفیت محصول تولید شده می‌شود. به همین علت هرس فرم جامی یا شلجمی در درختان پسته، توصیه می‌گردد.
انجام هرس فرم جامی شکل در درختان پسته
هرس شاخه‌های پیوندی اولین سال بعد از پیوند، از ارتفاع هشتاد تا نود سانتی‌متری در فصل خواب درختان پسته انجام می‌شود. با توجه به اینکه در درختان پسته معمولاً چند شاخه پیوند شده وجود دارد، لذا بایستی شاخه‌ای که نسبت به سایر شاخه‌ها رشد عمودی و به‌طرف بالا داشته را جهت هرس انتخاب کنید. سایر شاخه‌های پیوندی را از ته قطع نمایید و سپس سایر عملیات هرس فرم دهی را بر روی آن انجام دهید.
اغلب اوقات کشاورزان تمامی شاخه‌های پیوندی را نگه‌داشته و این باعث می‌شود که پس از چند سال رشد، درختان حالت درختچه‌ای و انبوه پیدا کند و نمی‌توان شکل مناسبی به آن‌ها داد.
سال اول بعد از انجام هرس درخت پسته، تعدادی شاخه جانبی از شاخه سربرداری شده تولید می‌گردد و بایستی شاخه‌های رشد کرده در پایین نهال سریعا قطع شده و فقط شاخه‌های بالایی رشد کنند.
در دومین فصل خواب پس از هرس، حذف شاخه‌های اولیه که اسکلت درختان را تشکیل می‌دهند از ارتفاع بیست و پنج تا سی سانتی‌متری صورت می‌گیرد.
نحوه انتخاب شاخه برای هرس درختان پسته
در انتخاب شاخه هایی که تنه اصلی درخت را تشکیل می‌دهند بایستی به‌صورت زیر عمل نمود:
- سه تا چهار شاخه و ترجیحاً در چهار جهت اصلی شمال، جنوب، شرق و غرب درخت انتخاب گردد.
- زاویه حدود چهل و پنج درجه شاخه‌ها با شاخه اولیه در نظر گرفته شود.
- محل انشعاب شاخه‌های اصلی از یک نقطه واقع بر روی تنه نباشد.
- فاصله شاخه‌ها از یکدیگر حداقل بین پنج تا ده سانتی‌متر باشد.
بعد از سرزنی این شاخه‌ها، شاخه‌های ثانویه جانبی رشد می‌کنند که بایستی در فصل خواب بعدی این شاخه‌ها نیز مانند سال قبل هرس شوند. بایستی در فصل خواب شاخه‌هایی که نازک بوده، رشد عمودی داشته و در محل ناخواسته رشد کرده‌اند از انتها قطع شود.
هرس محصول درختان پسته
هرس محصول یا هرس باردهی درختان پسته معمولا به دو روش انجام می‌شود که شامل هرس تنک سر‌شاخه‌ها و هرس سربرداری است. با در نظر گرفتن این موضوع که در ایران هرس درختان پسته کاملا به‌صورت دستی انجام می‌شود بنابراین اصلی‌ترین نکته در این نوع هرس دانستن اختلاف بین جوانه گل و جوانه رویشی برای کسانی است که هرس را انجام می‌دهند و بهترین زمان آن در فصل زمستان است.
چه شاخه‌هایی باید هرس محصول (هرس باردهی) شوند؟
مهمترین نکته این است که جهت انتخاب شاخه‌ها باید به تجربه باغدار از رشد درختان توجه نمود، همچنین نوع رقم پسته و سال پربار یا کم‌بار در انتخاب شاخه‌ها جهت هرس کردن درخت موثر می‌باشند. به عنوان مثال رقم‌های اکبری و کله‌قوچی در سال‌های باردهی درختان کمتر نیاز به هرس باردهی دارند زیرا رشد رویشی زیادی ندارند.
در هرس باردهی یا میوه‌دهی شاخه‌های زیر باید حذف شوند:
- شاخه‌هایی که توانایی تولید شاخه جدید را به علت محصول زیاد در سال‌های گذشته ندارند و خیلی ضعیف شده‌اند.
- شاخه‌هایی که با سایر بخش‌های درخت هماهنگ نبوده و رشد غیرمعمول دارند.
- شاخه‌هایی که با تنه اصلی درخت زاویه‌ای بیش از زاویه هفتاد درجه داشته و به سمت پایین درخت رشد کرده‌اند.
هرس تنک سرشاخه (Thinning Out) پسته
در هرس تنک سرشاخه، شاخه مورد نظر از انتها قطع می‌شود. جلوگیری از ایجاد سایه در درخت، آسان شدن نفوذ نور خورشید، سرعت بخشیدن به رشد شاخه‌های ثمر‌دهنده در قسمت مرکزی درخت، تولید میوه بیشتر، کم‌کردن تراکم شاخه‌های داخل تاج درخت، کاهش رشد عرضی درختان در بین ردیف‌ها، بریدن تعدادی از شاخه‌های دارای جوانه زایشی به‌منظور کاهش سال‌آوری قبل از سال پربار از دلایل انجام این نوع هرس می‌باشد.
این نکته مهم است که به‌منظور کم‌کردن سال‌آوری، تعدادی از شاخه‌های میوه‌دهنده پسته را که حاوی جوانه زایشی هستند، قبل از سال پربار حذف می‌کنند. بنابراین موجب تقویت شاخه‌ها و جوانه‌های باقی‌مانده شده و آب و مواد غذایی بیشتری به آن‌ها می‌رسد. درنتیجه محصول سال بعد نیز کمتر تحت تأثیر قرار می‌گیرد. باید توجه داشت این نوع هرس تأثیر خاصی در تقویت و تحریک رشد رویشی جانبی درخت پسته ندارد و در سن باردهی درختان انجام می‌شود.
هرس سر برداری درخت پسته (Heading Back)
قطع قسمتی از سر یا انتهای فوقانی شاخه و سرشاخه‌های پسته را هرس سربرداری می‌گویند. علت انجام این نوع هرس، تحریک رشد جوانه‌های جانبی موجود در شاخه یا سرشاخه از محل بریده شدن است.
هرس سربرداری، در درختان بالغ باعث تولید شاخه‌های جانبی در شاخه‌های سه تا پنج ساله و در قسمت بالای تاج درخت پسته شده و موجب کاهش طول شاخه‌های بلند یک‌ساله می‌شود. در هرس سربرداری حفظ حداقل یک جوانه رویشی در بالای جوانه گل مهم است. این هرس باعث جلوگیری از رشد بیشتر رویشی و ثمر‌دهی بالا در سال بعد می‌شود. در درخت‌های جوان سربرداری شاخه‌های پررشد که بلند شده‌اند، بسیار توصیه می‌شود.
هرس پاجوش
آبیاری پسته
درخت پسته از نظر مقاومت به خشکی شهرت داشته و قادر است با میزان خیلی کم آب نیز زنده بماند و محصول کمی تولید کند. آبیاری پسته بسیار حائز اهمیت است. درگذشته آب توسط جوی‌های خاکی به باغات منقل می‌شد؛ اما در این روش مقداری از آب هدر می‌رفت، سپس جوی‌های خاکی جای خود را به جوی‌های بتنی دادند که هدررفت آب بسیار کمتری داشتند و در حال حاضر در اغلب نقاط پسته کاری آب توسط لوله‌های پلی اتیلن به باغ پسته منتقل می‌شود که میزان تلفات آب بسیار کم می شود. آبیاری قطره‌ای پسته در حال حاضر بازده بالایی دارد. میزان محصول سالیانه، آفات و بیماری‌هایی که به پسته حمله می‌کنند، رشد نهال‌های پسته، میزان جذب عناصر مختلف در پسته بسته به میزان و کیفیت آب آبیاری این محصول دارد.
برای مطالعه‌ی مطلب انواع روش‌های آبیاری و مزایای آن‌ها، به این لینک مراجعه کنید.
زمان‌های مهم آبیاری در باغ پسته
با توجه به این موضوع که در اغلب مناطق کشت درختان پسته کمبود آب وجود دارد، در مراحل رشدی مختلف این محصول مقدار و دفعات آبیاری متفاوت می‌باشد.
مراحل مهم آبیاری پسته به ترتیب عبارت‌اند از:
1- گلدهی (پوکی و سقط جنین)
2- خندان شدن پوسته سخت پسته (زمان پوست استخوانی شدن)
آبیاری قطره‌ای باغ پسته
آبیاری قطره‌ای یکی از انواع روش‌های آبیاری تحت فشار است. این روش امروزه در بسیاری از نقاط جهان به علت بازده بالای آن مورداستفاده قرار می‌گیرد. تجهیزات متفاوتی شامل پمپ، لوله‌های آب‌رسان و لوله‌های جانبی، بک واش، صافی شن، شیر کنترل فشار، قطره‌چکان‌ها، دستگاه تزریق کود و سم و… در آبیاری قطره‌ای به کار گرفته می‌شوند.
مزایای آبیاری قطره‌ای باغ پسته
در این روش از هدررفت آب به میزان زیادی جلوگیری می‌شود؛ آب به‌تدریج و آهسته پای درخت ریخته می‌شود؛ همچنین میزان کود شیمیایی کمتری استفاده و این نوع کود بیشتر در دسترس گیاه قرار می‌گیرد. از دیگر مزایای این روش آبیاری در کشاورزی می‌توان به این موارد اشاره نمود:
- امکان استفاده آن در زمین‌های شیب‌دار
- عدم نیاز به تعدا کارگر زیاد
- کم شدن مدت زمان آبیاری
- امکان استفاده از آن در انواع خاک‌ها
- کاهش فرسایش خاک
- کم‌شدن احتمال آلودگی درخت به بیماری‌های قارچی و نماتدی به علت عدم جابه‌جایی آب بین گیاهان
- کم‌شدن میزان تبخیر آب
- تهویه مناسب در محیط رشد ریشه
آبیاری غرقابی
آبیاری غرقابی یکی از انواع آبیاری سطحی است. جهت انجام این نوع آبیاری، نحوه دسترسی به منبع آب، آب‌وهوا، مقدار آب موجود، بافت خاک، میزان زمین که نیاز به آب دارد، الگوی کشت وهزینه‌های مورد نیاز باید بررسی شوند؛ توجه داشته باشید در شیب‌های زیاد، خاک‌های سبک و شنی و مناطقی که نیروی کارگری گران است، استفاده از آبیاری غرقابی توجیه ندارد.
آبیاری زیر سطحی کم فشار
آبیاری زیر سطحی کم‌فشار یکی از روش‌های آبیاری است که در آن آب با فشار پایین به سمت ریشه‌های گیاهان تحویل داده می‌شود. در این روش، لوله‌هایی زیر سطح زمین نصب می‌شوند و از آنجا آب به صورت آرام و مستقیم به ریشه‌های گیاهان رسیده و در این فرآیند هیچ گونه هدر رفت آب دیده نمی‌شود؛ زیرا سیستم به صورت مستقیم در خاک قرار دارد. به همین دلیل، کارایی آبیاری زیر سطحی کم فشار بسیار بالاست.
چگونه می‌توان از آفات و بیماری‌های درخت پسته پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری از آفات و بیماری‌های درخت پسته، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- بهداشت باغ: جمع‌آوری و از بین بردن بقایای گیاهی و میوه‌های آلوده.
- استفاده از ارقام مقاوم: کاشت ارقامی که مقاومت بیشتری به آفات و بیماری‌ها دارند.
- کنترل شیمیایی: استفاده از سموم مناسب در زمان‌های مشخص و با دوزهای توصیه‌شده.
- کنترل بیولوژیک: استفاده از دشمنان طبیعی آفات برای کاهش جمعیت آن‌ها.
برداشت پسته
آبیاری زیر سطحی کم‌فشار یکی از روش‌های آبیاری است که در آن آب با فشار پایین به سمت ریشه‌های گیاهان تحویل داده می‌شود. در این روش، لوله‌هایی زیر سطح زمین نصب می‌شوند و از آنجا آب به صورت آرام و مستقیم به ریشه‌های گیاهان رسیده و در این فرآیند هیچ گونه هدر رفت آب دیده نمی‌شود؛ زیرا سیستم به صورت مستقیم در خاک قرار دارد. به همین دلیل، کارایی آبیاری زیر سطحی کم فشار بسیار بالاست.
میانگین برداشت پسته در هکتار باغ پسته بر اساس سن
| سال | سال‌آوری | وزن محصول خشک (کیلوگرم) |
| 1 | off | 00 |
| 2 | on | 00 |
| 3 | off | 00 |
| 4 | on | 250 |
| 5 | off | 250 |
| 6 | on | 1,000 |
| 7 | off | 500 |
| 8 | on | 2,000 |
| 9 | off | 750 |
| 10 | on | 3,000 |
| 11 | off | 1,000 |
| 12 | off | 3,000 |
تشخیص زمان برداشت پسته
علائم ظاهری مانند تغییر رنگ پوست‌رویی میوه پسته و آسان جدا‌شدن آن از میوه زمان رسیدن میوه پسته را نشان میدهد. به علاوه تغییر میزان قند و چربی می‌تواند به عنوان شاخص رسیدن پسته بررسی شود. پس از اینکه علائم رسیدن میوه مشاهده شده جهت جلوگیری از زیان آب و هوایی به محصول هر چه سریع تر باید برداشت پسته را انجام داد زیرا تغییرات جوی مانند باد و بارندگی موجب ریزش محصول خواهند شد یا محصول دچار سرمازدگی پاییزه می‌شود.
در هنگام داشت پسته سم‌پاشی‌ها باید طوری تنظیم شوند که قبل از شروع برداشت، دوره کارنس (زمانی که بعد از سمپاشی جهت تجزیه سم مورد نیاز است) در محصول تمام شده باشد. به علاوه آبیاری قبل از برداشت که نقش زیادی در افزایش درصد خندانی پسته دارد باید متناسب با زمان برداشت انجام پذیرد. نظر به اینکه تمام محصول پسته رسیدگی یکنواخت ندارند، معمولا پس از رسیدن شصت تا هشتاد درصد میوه‌ها برداشت انجام می‌شود.
هر درخت پسته چند کیلو بار میدهد؟
محصول پسته، به شدت وابسته به عوامل متعددی مانند شرایط آب و هوایی، خاک، نوع و سن درخت، روش کشت، مدیریت کود و غیره است. بنابراین، میزان محصولی که هر درخت پسته میدهد، متفاوت است و نمی‌توان به طور دقیقی یک عدد ثابت برای آن قائل شد.
نهال پسته اغلب در چهارمین یا پنجمین سال محصول میدهد. باردهی درخت پسته در این سن کم معمولا از حدود یک تا دو کیلوگرم است. تولید متوسط یک تا دو کیلوگرم مغز پسته خشک به ازای هر درخت پسته معادل با سه تا شش کیلوگرم پسته با پوست تازه، حدود ده سال زمان لازم دارد.
نحوه‌ی برداشت پسته
عدم وجود امکانات مناسب برای برداشت مکانیزه و همچنین وضعیت باغ‌های پسته، موجب می‌شود، برداشت پسته به‌صورت دستی و با نیروی کارگری و صرف وقت زیاد انجام شود. پسته‌های چیده شده سریعاً بعد از چیده شدن توسط تریلی یا کامیون به ترمینال پسته جهت فرآوری منتقل می‌گردند.
برداشت پسته در آمریکا
درختان در باغ پسته آمریکا جهت آسان‌شدن برداشت با دستگاه، به میزان لازم هرس می‌شوند. در باغات پسته آمریکا در زمان برداشت محصول، برای تکان‌دادن درخت از تجهیزات مخصوصی استفاده می‌شود. پسته‌ها پس از برداشت سریعاً پوست‌کنده شده و خشک، برشته، فرآوری و بسته‌بندی می‌شوند.
چه زمانی باید پسته را برداشت کرد؟
زمان برداشت پسته بسته به رقم و شرایط اقلیمی متفاوت است، اما به‌طور کلی از اوایل شهریورماه آغاز می‌شود. بهترین زمان برای برداشت، زمانی است که ۶۰ تا ۷۰ درصد میوه‌ها رسیده باشند. برداشت در ساعات اولیه روز توصیه می‌شود.
نکات مهم هنگام برداشت پسته
در زمان برداشت محصول پسته باید هر چه کمتر آسیب فیزیکی به آن وارد شود. برداشت باید در ساعات اولیه و خنک روز انجام شود و محصول چیده شده زیر سایبان و در جای خنک قرار داده شود.
اگر پسته‌هایی که چیده شده‌اند در باغ آلوده به قارچ عامل افلاتوکسین شده باشند و امکان حذف آن‌ها از تمام محصول نباشد، در صورت نگهداری محصول در جای خنک می‌توان احتمال انتقال قارچ از پسته‌های آلوده به پسته‌های سالم را کم کرد.
یکی از راه‌های نفوذ قارچ و تولید آلودگی، شکاف‌هایی است که در پوست رویی ایجاد شده‌اند و انبار کردن میوه‌های چیده شده روی‌هم می‌تواند موجب انتقال آلودگی به دانه‌هایی که پوست آن‌ها لهیده شده یا شکاف برداشته شود.
بعد از چیدن پسته‌ها به تهویه مناسب باید توجه نمود؛ زیرا عدم تهویه مناسب موجب بالا رفتن دما در قسمت وسط پسته‌های انباشت شده می‌شود و قارچ‌ها در این محل راحت‌تر رشد کرده و محصول را آلوده می‌کنند. همچنین پسته‌های چیده شده نباید در گونی جابه‌جا شوند؛ زیرا تهویه مناسب ندارد.
پرده پلاستیکی در کف تریلی‌هایی که پسته‌های چیده شده را حمل می‌کنند باید استفاده شود و بعد از خالی‌کردن پسته‌ها هم بررسی انجام شود که میوه پسته در اطراف قسمت بار تریلی نباشد؛ زیرا احتمال دارد محموله‌های بعدی را آلوده کند. میوه‌های پسته چیده شده باید هر چه سریع‌تر به نزدیک‌ترین ترمینال پسته منتقل شده و پوست‌گیری و خشک شوند.
چگونه می‌توان کیفیت محصول پسته را پس از برداشت حفظ کرد؟
برای حفظ کیفیت محصول پسته پس از برداشت، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- خشک‌کردن سریع: پسته‌ها را بلافاصله پس از برداشت در معرض آفتاب یا در خشک‌کن‌های مناسب خشک کنید.
- جداکردن میوه‌های ناسالم: میوه‌های آلوده یا خراب را جدا کرده تا از گسترش آلودگی جلوگیری شود.
- انبارداری مناسب: پسته‌های خشک‌شده را در مکان‌های خنک، خشک و با تهویه مناسب نگهداری کنید.
- بسته‌بندی صحیح: استفاده از بسته‌بندی‌های مناسب که از نفوذ رطوبت و آلودگی جلوگیری کند.
کار با نرم‌افزار جریب را رایگان شروع کنید!
ثبت‌نام در اپلیکیشن جریب رایگان است. جریب محدودیتی روی سطح زیر کشت و تعداد باغ ندارد.
