علف هرز چیست؟
علف هرز به گیاهانی گفته می‌شود که در مزارع، باغ‌ها، گلخانه‌ها و سایر مکان‌های کشاورزی رشد کرده و می‌توانند بر محصولات کشاورزی را تاثیر سوء داشته باشند. این گیاهان بر اثر رقابت با محصولات کشاورزی برای جذب آب و مواد معدنی بر رشد محصولات تاثیر منفی خواهند داشت. علف‌های هرز به دلیل سرعت رشد بالا، تولید بذر فراوان، و انتقال آسان از طریق باد، آب، حیوانات و ادوات کشاورزی، به سرعت تکثیر می‌شوند. کنترل علف‌های هرز یکی از چالش‌های اصلی در کشاورزی است و از روش‌های مختلفی مانند استفاده از علف‌کش‌ها، مدیریت زمانی کاشت و کشت محصولات مقاوم به علف‌های هرز برای کنترل آن‌ها استفاده می‌شود.
چرا علف هرز مضر است؟
علف هرز به دلیل تأثیرات منفی و خساراتی که بر محصولات کشاورزی و اکوسیستم‌ها دارد، به‌عنوان گیاهی مضر شناخته می‌شود. برخی از دلایل مضر بودن علف‌های هرز عبارتند از:
- رقابت با محصولات کشاورزی
- کاهش بهره‌وری محصولات
- خسارت به خاک و زیست‌محیط
- کاهش ارزش تغذیه‌ای محصولات
رقابت با محصولات کشاورزی: علف‌های هرز برای به دست آوردن آب، مواد مغذی، و نور خورشید با محصولات کشاورزی رقابت می‌کنند. این رقابت ممکن است منجر به کاهش رشد و عملکرد محصولات کشاورزی شود.
کاهش بهره‌وری محصولات: علف‌های هرز می‌توانند با کاهش بهره‌وری محصولات، تولیدات کشاورزی را کاهش دهند و باعث بروز مشکلات اقتصادی برای کشاورزان شوند.
کاهش ارزش تغذیه‌ای محصولات: این گیاهان می‌توانند ارزش تغذیه‌ای محصولات را کاهش دهند و به دلیل رقابت با محصولات سبب اختلال در فرایند رشد آن‌ها شوند.
در نرم افزار جریب مشاهدات خود از آفات و علف‌های هرز را ثبت کرده و برای مقابله با آن‌ها برنامه ریزی کنید.
با جریب، کنترل باغ در دستان شماست!
انواع علف هرز
علف هرز از طریق رقابت برای منابع نور، آب، و مواد معدنی، یا از طریق تولید مواد سمی یا ترشحات مخرب، روی محصولات اطراف خود تاثیر می‌گذارند. انواع علف‌های هرز بسیار زیاد هستند و هرکدام ویژگی‌ها و تاثیرات خاص خود را دارند. برخی از انواع رایج علف‌های هرز به شرح زیر هستند:
- علف هرز چندساله
- علف هرز یک ساله
- علف هرز دو ساله
- علف هرز خوراکی
علف‌های هرز چند ساله(Perennial Weeds)
علف هرز چند ساله به گروهی از گیاهان اطلاق می‌شود که ریشه آن‌ها به‌صورت دائمی در خاک باقی‌مانده و طی سالیان متوالی رشد خواهند کرد. این گونه اغلب از طریق سیستم ریشه‌ای پایدار خود با سایر گیاهان بر سر منابع معدنی رقابت می‌کنند. از میان این دسته از علف‌های هرز می‌توان به اویارسلام، ترشک، خارشتر، قیاق، پیچک صحرایی، قاصدک، تلخه، پنجه مرغی، والک و یونجه باغی اشاره کرد.
ویژگی: این گونه‌ها بصورت چندساله رشد می‌کنند و ممکن است تشکیل گل و میوه کنند.
علف‌های هرز یک ساله (Annual Weeds)
همانطور که از اسم این علف هرز مشخص است، طول عمر آن یک سال است. بعضی از گیاهان این دوره را در مدت یک ماه یا حتی کمتر از آن طی می‌کنند. این گونه عمدتا در نواحی گرمسیر مشاهده می‌شود که با بارش باران سبز شده و بر اثر گرمای زیاد از بین می‌روند. از این میان می‌توان به گندمی خاردار، ارزن وحشی، سیدا خاردار، پیچک صحرایی یکساله و خرفه اشاره کرد.
ویژگی: این علف‌ها در یک فصل سبز شده و بعد از رشد و گلدهی می‌میرند.
علف‌های هرز دو ساله (Biennial Weeds)
چرخه زندگی این گونه، دو سال به طول می‌انجامد. به‌طور کلی، این علف‌ها در سال اول رشد می‌کنند و برگ‌های آن‌ها به‌صورت رزت (Rosette) است. در سال دوم، پس از سپری کردن سرمای زمستان، رشد زایشی خود را آغاز کرده و دانه تولید می‌کنند. در نهایت نیز پس از تولید دانه، گیاه از بین می‌رود. عمده مشکلات به‌وجود آمده بر اثر رشد این نوع گیاه، در چراگاه‌ها و کشتزارها مشاهده می‌شود. از جمله علف‌های هرز دو ساله می‌توان به هویج وحشی، سگ زبان (Cynoglossum)، شنگ (Yellow salsify)، گل ماهور و گشنیز وحشی را نام برد.
ویژگی: این گونه‌ها در دو فصل مختلف رشد می‌کنند و پس از گلدهی در فصل دوم از بین می‌روند.
علف‌های هرز خوراکی (Edible Weeds)
علف هرز خوراکی به گونه‌ای از گیاهان اطلاق می‌شود که در شرایط عادی به‌عنوان علف هرز شناخته می‌شوند، هرچند می‌توانند برای انسان یا دام‌ها به‌عنوان یک منبعی غنی از ترکیبات مفید و مغذی مورد استفاده قرار گیرند. این گونه‌ها اغلب در مزارع، باغ‌ها یا مناطق خاص جنگلی یافت می‌شوند. برخی از ویژگی‌ها و نمونه‌های علف‌های هرز خوراکی عبارتند از:
شبدر (Rumex acetosa): گونه‌ای از شبدر با برگ‌های سبز و آبدار است که به‌طور متداول در مزارع یافت می‌شود. برگ‌های شبدر خوراکی بوده و معمولاً در آش و سالاد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
گل قاصدک (Taraxacum officinale): گونه‌های خرفه با گل‌های زرد جذاب و برگ‌های خردلی شکل معروف هستند. برگ‌های جوان خرفه خوراکی بوده و معمولاً در سالاد‌ها یا به‌عنوان یک گیاه دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
خرفه (Portulaca oleracea): این گیاه با برگ‌های گلدار سبز روشن شناخته می‌شود. برگ‌های تر و لذیذ چاشنیز در سالاد‌ها یا به‌عنوان تزئین در غذاها استفاده می‌شود.
گزنه (Urtica dioica): این گیاهان به‌عنوان منبع غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی به خصوص آهن شناخته می‌شوند. بعضی از افراد برگ‌های جوان گزنه را برای مصرف آشپزی یا ساخت چای خوراکی مورد استفاده قرار می‌دهند. علف‌های هرز خوراکی می‌توانند منبع مفیدی از تغذیه باشند، اما قبل از مصرف آن‌ها باید اطمینان حاصل شود که گیاهان از مکان‌های تمیز و خالی از آلاینده‌ها جمع‌آوری شده‌اند و مصرف آن‌ها بر اساس راهنمایی‌های مرتبط با سلامت تایید شود.
برخی از علف‌های هرز به مرور زمان به علف‌کش‌ها مقاوم می‌شوند و این موضوع به چالشی جدی برای کشاورزان تبدیل شده است. توجه داشته باشید که این موارد تنها نمونه‌هایی از علف‌های هرز هستند و هنوز علف‌های هرز بسیار دیگری وجود دارند که ممکن است در مناطق مختلف یا شرایط محیطی خاص رشد کنند. برای مدیریت علف‌های هرز، استفاده از روش‌های مختلف از جمله علف‌کش‌ها، کنترل مکانیکی، و تغییرات در نحوه کشت مزارع می‌تواند مفید باشد.
روش‌های نابودی علف‌های هرز
نابودی علف‌های هرز یکی از چالش‌های بزرگ در صنعت کشاورزی و حفاظت از محیط زیست است. برای کنترل و نابودی علف‌های هرز می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. در ادامه، به برخی از روش‌های نابودی علف‌های هرز اشاره شده است.
- استفاده از علف‌کش‌ها
- روش‌های مکانیکی
- روش‌های شیمیایی
استفاده از علف‌کش‌ها (Herbicides)
علف‌کش‌ها مواد شیمیایی هستند که برای کنترل و نابودی علف هرز به کار می‌روند. انتخاب علف‌کش مناسب بر اساس نوع علف هرز و محصول کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است. البته، باید در استفاده از علف‌کش‌ها احتیاط کرد و اثرات منفی آن‌ها بر محیط زیست و سلامت انسان در نظر گرفت.
روش‌های مکانیکی
این روش‌ها شامل استفاده از ابزارهای مکانیکی مانند خاک ورزی، شخم زدن، وجین کردن و مالچ پاشی است که در مواقعی که استفاده از مواد شیمیایی امکان‌پذیر نیست، می‌توانند مفید واقع شوند. خاکورزی و شخم زدن دو روش مهم در کنترل علف هرز و ارتقاء سلامت خاک هستند. هرکدام از این روش‌ها ویژگی‌ها و اثرات متفاوتی دارند.
خاکورزی
خاکورزی به برهم‌زدن سطح خاک با استفاده از ابزارهای مربوطه گفته می‌شود. این عملیات مکانیکی به منظور تسهیل در نفوذ هوا، آب و مواد مغذی به خاک و آماده سازی زمین برای کاشت گیاهان و از بین بردن علف‌های هرز صورت می‌گیرد. این عمل به شیوه سنتی و توسط کارگران یا با استفاده از تیغه‌ها و دستگاه‌های مخصوص آن انجام می‌شود.
مزایا
- بهبود جریان هوا در خاک و افزایش نفوذ آب
- کنترل علف‌های هرز
- کاهش فشار و جلوگیری از فشار زیاد بر روی ریشه‌های گیاهان
شخم زدن
شخم زدن فرآیندی است که در آن به وسیله ابزارهای شخم، زمین را کنده و لایه‌های زیرین خاک به سمت بالا جابجا می‌شوند. این عمل به تسهیل در کاشت و آماده‌سازی زمین برای کشت محصولات کمک می‌کند.
مزایا
- افزایش نفوذ آب و افزایش جریان هوا در خاک
- آماده‌سازی خاک برای کاشت محصولات جدید
در کشاورزی پایدار، ممکن است ترکیبی از این دو روش مورد استفاده قرار گیرد. مثلاً، خاکورزی به منظور بهبود جریان هوا در خاک و شخم زدن برای کنترل علف‌های هرز صورت گیرد. برنامه‌ریزی مناسب بر اساس نوع خاک و محصول، نقش مهمی در انتخاب این روش‌ها ایفا می‌کنند. همچنین، انتخاب روش مناسب به عواملی مانند نوع خاک، شرایط آب و هوایی و اهداف کشاورز بستگی دارد و با توجه به شرایط محلی اتخاذ می‌شود.
وجین کردن
وجین کردن یکی دیگر از روش‌های مکانیکی کنترل علف هرز در زمین‌های کشاورزی است. در این روش، از دستگاه‌های وجین دستی یا موتور دار استفاده می‌شود تا علف‌های هرز در سطح زمین به طور مکانیکی بریده شده یا کنده شوند. این فرآیند به عنوان یک روش غیر شیمیایی و سازگار با محیط زیست مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزار به وسیله تراکتورها یا ماشین‌های کشاورزی به زمین وارد شده و بر روی سطح آن به حرکت درآورده می‌شوند. تیغه‌های این وجین کن باعث بریده شدن یا کنده شدن علف‌های هرز می‌شوند. در نظر داشته باشید در برخی مواقع، ممکن است علف‌های هرز پس از وجین کردن دوباره رشد کنند. بهتر است از این روش در مراحل اولیه رشد استفاده شود تا تاثیر گذاری آن بیشتر گردد. توجه داشته باشید انتخاب زمان مناسب بر اساس نوع علف‌های هرز و محصول کشاورزی در میزان تاثیرگذاری وجین برای از بین بردن علف‌های هرز نقش موثری دارد.
روش‌های شیمیایی
علف کش چیست؟
علف‌کش نوعی ماده شیمیایی است که برای کنترل و از بین بردن علف‌های هرز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مواد شیمیایی معمولاً به صورت اسپری یا پودر روی علف‌های هرز پاشیده می‌شوند. هدف از استفاده از علف‌کش‌ها، کنترل و جلوگیری از گسترش علف‌های هرز، به خصوص در زمین‌های کشاورزی و باغات است. علف‌کش‌ها می‌توانند به صورت عملکرد موقت (پس از ظهور علف‌های هرز) یا عملکرد پیشگیرانه (قبل از ظهور علف‌ها) مورد استفاده قرار گیرند. نوع علف‌کش بر اساس نوع علف‌های هرز و گیاهان مورد نظر انتخاب می‌شود.
زمان استفاده: تعیین زمان مناسب برای استفاده از علف‌کش‌ها بسیار مهم است. زمان استفاده باید بر اساس دوره رشد علف‌های هرز و محصول کشت شده هماهنگ تعیین شود.
شرایط جوی: عواملی همچون دما، رطوبت و سرعت باد نیز بر تاثیر واکنش علف‌کش‌ها تاثیر دارند.
مقدار مصرف: مصرف دقیق مقدار مورد نیاز علف کش و محافظت از محصولات مورد نظر بسیار مهم است.
سمپاشی علف هرز
یکی دیگر از روش کنترل علف‌های هرز در زمین‌های کشاورزی و باغات سمپاشی علف‌های هرز است که به منظور کنترل و از بین بردن آن‌ها انجام می‌گردد. به طور معمول عملیات سمپاشی علف‌های هرز به سه روش دستی، هوایی و سمپاشی به کمک ماشین آلات کشاورزی صورت می‌گیرد.
سمپاشی دستی: از دستگاه‌های سمپاش دستی که توسط کارگران حمل می‌شود، برای سمپاشی در مناطق کوچک استفاده می‌شود.
سمپاشی پشت تراکتور: سمپاشی پشت تراکتور یک روش کنترل علف‌های هرز در زمین‌های کشاورزی است که در آن دستگاه‌های سمپاش به صورت مستقیم به تراکتورها متصل می‌شوند. این روش برای پوشش زمین‌های بزرگ و اعمال مواد شیمیایی روی علف‌های هرز استفاده می‌شود. دستگاه‌های سمپاش معمولاً به قسمت پشت تراکتور متصل می‌شوند. این دستگاه‌ها دارای مخزن سموم و سیستم اسپری هستند که مواد شیمیایی را به صورت اسپری یا پودر بر روی زمین‌ها پخش می‌کنند. تراکتور با دستگاه سمپاش پشت خود در طول زمین حرکت کرده و در حین حرکت، مواد شیمیایی را بر روی علف‌های هرز اسپری می‌کند. این عمل باعث کنترل و کاهش جمعیت علف‌های هرز می‌شود. این روش معمولا در زمین‌های کشاورزی بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد و امکان توزیع یکنواخت ترکیبات شیمیایی را فراهم می‌سازد.
سمپاشی هوایی: سمپاشی هوایی یک روش کنترل علف‌های هرز در زمین‌های کشاورزی است که با استفاده از هواپیماهای تک سرنشین و پهپادها انجام می‌شود. این روش معمولاً در زمین‌های وسیع کشاورزی صورت می‌گیرد. در این روش، مواد شیمیایی از هواپیماها و پهپادها به صورت اسپری یا پودر بر روی زمین‌ها پاشیده می‌شود. این روش به دلیل سرعت بالا و دسترسی آسان به زمین‌های ناهموار مورد استفاده قرار می‌گیرد. سمپاشی هوایی برای کنترل علف‌های هرز در زمین‌های کشاورزی با مساحت بزرگ، مزارع گندم، جو، کلزا، و سایر محصولات زراعی روشی مناسب است.
سمپاشی علف‌های هرز یک فرآیند حیاتی در کشاورزی است که نیاز به رعایت تعدادی از نکات ایمنی دارد تا از آسیب به سلامت انسان‌ها، حیوانات، و محیط زیست جلوگیری شود. هنگام انجام سمپاشی، از وسایل حفاظتی نظیر دستکش، ماسک، لباس‌های مخصوص و عینک ایمنی استفاده کنید تا از تماس مستقیم با مواد شیمیایی جلوگیری شود. پیش از استفاده از هر نوع سم، با خصوصیات و خطرات مواد شیمیایی آشنا شوید و برچسب‌ها و دستورالعمل‌های تولیدکننده را به دقت مطالعه کنید. علاوه بر آن، باید از مقدار مناسب سم برای هر هکتار زمین استفاده کنید تا در حد امکان از آسیب به محیط زیست جلوگیری شود. رعایت این نکات در سمپاشی علف‌های هرز به افراد کمک می‌کند تا از خطرات احتمالی ناشی از استفاده از مواد شیمیایی جلوگیری کنند و فرآیند سمپاشی به شکل ایمن‌تری انجام شود.
بهترین زمان سمپاشی علف‌های هرز
انتخاب زمان مناسب برای سمپاشی مهم است. از سمپاشی در شرایط وزش باد آرام و بدون باران استفاده کنید و توجه داشته باشید که زمین خشک باشد. بهترین زمان برای سمپاشی علف‌های هرز به عوامل مختلفی مانند نوع علف‌های هرز، مرحله رشد گیاهان، شرایط جوی و نوع خاک بستگی دارد. در ادامه، به برخی از نکات مهم در انتخاب بهترین زمان برای سمپاشی علف‌های هرز اشاره می‌شود.
مرحله رشد گیاهان هرز: زمان سمپاشی باید با مرحله رشد گیاهان هرز هماهنگ باشد. بیشترین تاثیر سمپاشی در مراحل جوانه‌زنی و رشد فعال علف‌های هرز مشاهده می‌شود.
شرایط هوا و دما: انجام سمپاشی در روزهایی با آب و هوای آرام و خنک توصیه می‌شود. وزش کم باد و اجتناب از سمپاشی در روزهای بسیار گرم می‌تواند به جلوگیری از پخش سموم به سایر مناطق کمک کند.
رطوبت خاک: خاک باید از رطوبت کافی برخوردار باشد. اگر خاک خیلی مرطوب باشد، احتمال جذب بهتر سموم به علف‌های هرز کاهش می‌یابد.
انتخاب نوع سم: نوع سم مورد استفاده نیز تاثیر زیادی در زمان انجام سمپاشی دارد. برخی از سموم بهترین تاثیر را در مرحله خاصی از رشد علف‌های هرز دارند.
نوع محصول: نوع محصول کشاورزی که کشت می‌کنید نیز نقشی در زمان سمپاشی دارد. برخی از محصولات در مراحل خاصی از رشد خود، به سمپاشی حساس‌تر هستند. در طول سمپاشی، زمان اجرا باید با سیکل زندگی گیاهان هدف، هماهنگ شده باشد تا از آسیب به محصولات کشاورزی جلوگیری شود.
روش های زراعی برای پیشگیری از رشد علف هرز
برای پیشگیری از رشد علف‌های هرز در زراعت، می‌توان از روش‌های زراعی متنوعی استفاده کرد که در زیر، به برخی از این روش‌ها اشاره شده است.
کاشت گندم پاییزه (زراعت زمستانه): کاشت گندم پاییزه به عنوان یک محصول زمستانه می‌تواند به کنترل علف‌های هرز کمک کند. گندم با رشد زمستانی از رشد علف‌های هرز جلوگیری می‌کند.
کاشت محصولات با رشد سریع: کاشت محصولاتی که به سرعت رشد کنند می‌تواند رقیب مناسبی برای علف‌های هرز باشد. این محصولات می‌توانند نور و مواد تغذیه را به سرعت جذب کرده و جلوی رشد علف‌های هرز را بگیرند.
ایجاد تنوع در محصولات: تنوع در محصولات به معنای تغییر نوع محصول کشت شده در زمین است. این روش می‌تواند از زندگی علف‌های هرزی که به یک نوع محصول وابسته‌اند جلوگیری کند.
کنترل میکروبی: استفاده از میکروب‌ها و آلیسین‌ها (ترکیبات موجود در برخی از گیاهان) نیز می‌تواند به کنترل علف‌های هرز کمک کند.
استفاده از ارقام مقاوم و رقابتی
روش های آبیاری تحت فشار و زیرسطحی
روش‌های آبیاری تحت فشار و زیرسطحی یکی دیگر از راهکارهای موثر در کنترل علف‌های هرز است. سیستم‌های قطره‌ای یا خطوط آبیاری تحت فشار به نحوی طراحی شده‌اند که آب به نقاط مشخصی از زمین هدایت شود. این سیستم‌ها باعث کاهش مصرف آب می‌شوند و از پخش آب به نواحی دیگر جلوگیری می‌کنند. این امر با کاهش رطوبت زمین، رشد علف‌های هرز را کاهش می‌دهد. همچنین سیستم‌های آبیاری زیرسطحی که آب را به طور مستقیم به زیر سطح خاک و در محدوده مشخصی از ریشه گیاهان هدایت می‌کنند، امکان رشد علف‌های هرز کاهش می‌دهند. استفاده از سامانه‌های هوشمند آبیاری که بر اساس نیاز و شرایط زمین، مقدار آب مورد نیاز را مشخص می‌کنند، علاوه بر بهینه‌سازی مصرف آب، به کاهش رشد علف‌های هرز نیز کمک کند.
برای مطالعه‌ی مطلب انواع روش‌های آبیاری زمین‌های کشاورزی، به این لینک مراجعه کنید.
استفاده از روش های آبیاری تحت فشار و زیرسطحی
رعایت تراکم کاشت مناسب
استفاده از بذر بوجاری شده
بذر بوجاری شده به بذرهایی اطلاق می‌شود که قبل از کاشت در فرآیندی مخصوص (بوجاری) در معرض گرما و رطوبت قرار گرفته‌اند. این فرآیند به کنترل جوانه‌زنی نامطلوب بذرهای علف‌های هرز کمک می‌کند. معمولاً از بذرهای بوجاری شده در فصل کاشت محصولات کشاورزی استفاده می‌شود. استفاده از بذرهای بوجاری شده به کنترل علف‌های هرز در فاز اولیه رشد محصول کمک می‌کند. این بذرها عمدتاً جلوی جوانه‌زنی علف‌های هرز در زمین را می‌گیرند و باعث کاهش رقابت محصول با علف‌های هرز می‌شوند.
تاثیر دراز مدت استفاده از بذرهای بوجاری شده، خود را در جلوگیری از رشد علف‌های هرز در فصل‌های بعدی نشان می‌دهد. این امر به افزایش بهره‌وری و کاهش استفاده از مواد شیمیایی برای کنترل علف‌های هرز کمک می‌کند. نتیجه بهتر زمانی حاصل می‌شود که استفاده از بذرهای بوجاری با سایر روش‌های مدیریت علف‌های هرز مثل کنترل مکانیکی، کشاورزی دقیق و کنترل بیولوژیکی ترکیب شود.
افزودن فعالیت های مبارزه با علف هرز در اپلیکیشن جریب
نرم‌افزار جریب به کشاورزان این امکان را می‌دهد که فعالیت‌های مرتبط با مبارزه با علف‌های هرز را در اپلیکیشن به ثبت برسانند و به راحتی از مباشران و کارشناسان کشاورزی مورد اعتماد خود، دستورالعمل‌های موثر برای مدیریت و از بین بردن علف‌های هرز را دریافت کرده و روی نقشه از روند کار اطلاع حاصل فرمایند. کاربران علاوه بر امکان ثبت فعالیت مربوط به مدیریت علف‌های هرز، می‌توانند فعالیت مبارزه با علف‌های هرز را از طریق دستورالعمل‌های باغداری برای باغات پسته نیز روی زمین خود به ثبت رسانند.
کار با نرم‌افزار جریب را رایگان شروع کنید!
ثبت‌نام در اپلیکیشن جریب رایگان است. جریب محدودیتی روی سطح زیر کشت و تعداد باغ ندارد.
