مهم‌ترین عوامل مؤثر بر کاشت گندم
عوامل زیادی در کاشت گندم مؤثر است اما مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
1- دما و شرایط اقلیمی
2- سیستم آبیاری و کیفیت و تعداد دفعات آبیاری
3- کیفیت خاک
4- کوددهی
شرایط اقلیمی در کاشت گندم
گندم در دمای بین 21 تا 24 درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارد. دماهای زیر 12 درجه سانتیگراد می‌توانند باعث تاخیر در جوانه‌زنی و کندی رشد گیاه شوند. همچنین، یخ‌زدگی در مراحل گلدهی و پر شدن دانه می‌تواند به محصول آسیب برساند و کاهش کمیت و کیفیت دانه‌ها را به همراه داشته باشد. دماهای بالای 25 درجه سانتیگراد نیز می‌توانند باعث کاهش عملکرد محصول شوند. علاوه بر آن، تنش‌های گرمایی می‌توانند منجر به کاهش تعداد دانه‌ها و وزن آن‌ها شود. کیفیت گندم به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله میزان پروتئین و گلوتن دانه‌ها. شرایط اقلیمی مناسب مانند دما و رطوبت متعادل، باعث بهبود کیفیت دانه‌ها می‌شود. از طرفی، تنش‌های حرارتی و رطوبتی می‌توانند کیفیت دانه‌ها را کاهش دهند
بطور کلی گندم برای رشد مناسب به 300 تا 380 میلیمتر بارندگی در طول یک فصل نیاز دارد. بارندگی زیاد می‌تواند باعث ایجاد بیماری‌های قارچی و پوسیدگی ریشه، خوابیدگی (لوج) گیاه و کاهش کیفیت دانه‌ها منجر شود. .
با استفاده از تقویم عمومی جریب که شامل ۵۳ فعالیت عمومی باغ‌های پسته است، در طول سال از اهم فعالیت‌های لازم باغداری باخبر شوید.
با جریب، کنترل باغ در دستان شماست!
اهمیت آبیاری در کاشت گندم
آبیاری گندم یکی از مهم‌ترین عوامل رشد و تولید محصول است. انتخاب روش مناسب آبیاری می‌تواند به بهبود عملکرد و کیفیت محصول کمک کند. به طور کلی آبیاری گندم چهار مرحله اصلی دارد که عبارتند از:
- آبیاری پس از کاشت
- هنگام شروع ساقه‌دهی
- شروع گلدهی
- مرحله پر شدن دانه گندم
فواصل زمانی آبیاری گندم
| آبیاری اول | آبیاری دوم | آبیاری سوم | آبیاری چهارم | آبیاری پنجم |
25 – 20 روز پس از کاشت | 45 – 40 روز پس از کاشت | 75 – 70 روز پس از کاشت | 95 – 90 روز پس از کاشت | 110 – 105 روز پس از کاشت |
روش‌های آبیاری کشت گندم
آبیاری به عنوان یکی از کلیدی‌ترین عوامل در زراعت گندم، تاثیر بسزایی بر رشد و کیفیت محصول دارد. انتخاب روش صحیح آبیاری نه تنها می‌تواند باعث افزایش بازدهی شود، بلکه نقش مهمی در مدیریت منابع آب و بهبود شرایط خاک نیز ایفا می‌کند. انواع روش‌های آبیاری گندم شامل موارد زیر می‌شود:
- بارانی
- سطحی
- قطره‌ای زیر سطحی
- کرتی
- دیم
آبیاری بارانی
آبیاری بارانی یکی از روش‌های مدرن و مؤثر آبیاری است که برای کاشت گندم به کار می‌رود. در این روش، آب به وسیله‌ی سیستم‌های آبپاش به صورت یکنواخت بر روی مزرعه پاشیده می‌شود. این روش شباهت زیادی به بارش طبیعی باران دارد و می‌تواند مزایای زیادی برای کشاورزان به همراه داشته باشد.
توزیع یکنواخت آب: سیستم‌های بارانی آب را به طور یکنواخت در سراسر مزرعه توزیع می‌کنند، که این موضوع به بهبود رشد گیاه و افزایش عملکرد محصول کمک می‌کند.
بهبود شرایط خاک: این روش باعث کاهش مشکلاتی مانند فرسایش خاک و تجمع نمک‌ها در سطح خاک می‌شود، که می‌تواند به بهبود شرایط رشد گیاه کمک کند.
انعطاف‌پذیری: سیستم‌های آبیاری بارانی قابل تنظیم هستند و می‌توانند در انواع مختلف زمین‌ها و شرایط اقلیمی به کار گرفته شوند. با استفاده از سیستم‌های اتوماتیک، نیاز به نیروی انسانی برای آبیاری کاهش می‌یابد و کشاورزان می‌توانند زمان بیشتری را صرف سایر فعالیت‌های کشاورزی کنند.
آبیاری سطحی
یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین روش‌های آبیاری است که شامل چندین روش است:
- آبیاری غرقابی
- آبیاری جوی و پشته‌ای
- آبیاری قطره‌ای
آبیاری غرقابی (Flood Irrigation): در این روش آب به صورت مستقیم و با حجم زیاد وارد مزرعه می‌شود تا کل سطح زمین را پوشش دهد. این روش برای خاک‌های با نفوذپذیری کم مناسب است. از مزایای این روش می‌توان به ساده و کم‌هزینه بودن آن اشاره کرد. در مقابل اتلاف زیاد آب، احتمال افزایش شوری خاک و کاهش بهره‌وری آب نیز از معایب آبیاری غرقابی است.
آبیاری جوی و پشته‌ای (Furrow Irrigation): در این روش آب در جوی‌های بین پشته‌ها جریان می‌یابد و به تدریج به خاک نفوذ می‌کند. کنترل بهتر آب و کاهش اتلاف آن نسبت به آبیاری غرقابی از مزایای این روش به‌حساب می‌آید.
آبیاری قطره‌ای (Drip Irrigation): آب از طریق لوله‌ها و قطره‌چکان‌ها به صورت مستقیم و به مقدار کم به ریشه گیاه منتقل می‌شود. صرفه‌جویی در مصرف آب و کاهش رشد علف‌های هرز از ویژگیهای این روش آبیاری است. هزینه این روش نسبت به سایر روش‌ها روش‌ها بیشتر بوده و نیاز به نگهداری دقیق دارد. با توجه به شرایط اقلیمی، نوع خاک، منابع آبی و امکانات موجود، کشاورزان می‌توانند روش آبیاری مناسب را انتخاب کنند تا به بهترین عملکرد و کیفیت محصول دست یابند.
آبیاری قطره‌ای زیر سطحی
آبیاری قطره‌ای زیرسطحی یکی دیگر از روش‌های آبیاری گندم است که در آن آب به صورت مستقیم به ریشه‌های گیاهان منتقل می‌شود. این روش با استفاده از لوله‌ها و قطره‌چکان‌های دقیق، آب را به زیر سطح خاک منتقل کرده و می‌تواند به بهره‌وری آب، صرفه‌جویی و کاهش هدررفت‌های آبی کمک کند. علاوه بر آن، آبیاری زیرسطحی باعث کاهش مشکلات شوری خاک می‌شود، زیرا آب به سرعت و در نزدیکی ریشه‌ها جذب می‌شود و از بین می‌رود. همچنین به دلیل عدم مرطوب شدن سطح خاک، آبیاری زیرسطحی باعث کاهش رشد علف‌های هرز می‌شود.
آبیاری کرتی
یکی از قدیمی‌ترین روش‌های تامین آب مورد نیاز مزارع گندم، آبیاری کرتی است. در این روش با توجه به جنس خاک، شیب زمین و مسیر عبور آب، زمین‌ها به قطعات متعددی تقسیم بندی میشوند که به آن کرت‌بندی گفته می‌شود. هنگام کرت‌بندی برای تقسیم یکسان آب بین کرت‌های مختلف، توجه به شیب زمین نقش مهمی دارد.
آبیاری گندم دیم
آبیاری گندم در مناطق دیم، به علت وابستگی به بارش‌های فصلی و عدم استفاده از آب‌های سطحی یا زیرزمینی، با چالش‌های خاصی مواجه است. در این سیستم آبیاری، معمولاً به دلیل کمبود آب، گندم با توجه به بارش ومنابع آبی محدود، کشت می‌شود. در این سیستم، آب مورد نیاز برای رشد گندم از بارش باران تأمین می‌شود. بنابراین، مدیریت مناسب منابع آبی و بهره‌وری از بارش‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است. با توجه به محدودیت آب، کشاورزان باید بتوانند منابع آبی را بهینه مدیریت کنند تا گندم بهترین رشد و توسعه را داشته باشد.
برای مطالعه‌ی مطلب علف هرز گندم، به این لینک مراجعه کنید.
تعداد دفعات آبیاری در کاشت گندم
تعداد دفعات آبیاری گندم به عوامل مختلفی مانند نوع خاک، شرایط آب و هوایی، مرحله رشد گیاه و روش‌های کشاورزی بستگی دارد. آبیاری گندم بین 5 تا 7 بار در طول دوره رشد گیاه متغیر است. البته این تعداد با توجه به شرایط خاص هر منطقه و نوع خاک متفاوت خواهد بود. همچنین، بهتر است کشاورزان محلی با مشورت با کارشناسان کشاورزی، برنامه آبیاری دقیق‌تری برای مزارع خود تنظیم کنند. با این حال، به طور کلی می‌توان یک برنامه‌ی عمومی برای آبیاری گندم ارائه داد.
آبیاری پس از کاشت: بعد از کاشت، اولین آبیاری باید زمانی انجام شود که بذرها جوانه زده و گیاه شروع به رشد کرده باشد. این آبیاری باید به گونه‌ای باشد که خاک را به طور کامل مرطوب کند و عمدتا 20 تا 25 روز پس از کشت محصول انجام می‌شود.
مرحله پنجه‌زنی: در این مرحله، گندم نیاز به رطوبت زیادی دارد. آبیاری در این زمان باعث تقویت ریشه‌ها و افزایش تعداد پنجه‌ها می‌شود و 40 تا 45 روز پس از کشت صورت می‌گیرد.
مرحله ساقه‌زنی: مرحله سوم آبیاری 70 تا 75 روز پس از کشت انجام می‌گردد و در این مرحله گیاه نیاز به آبیاری منظم دارد. یک یا دو بار آبیاری در این دوره کمک می‌کند تا ساقه‌ها قوی شوند و رشد گیاه به خوبی پیش رود.
مرحله گلدهی: این مرحله حساس‌ترین مرحله در رشد گندم است. آبیاری در این زمان باید با دقت بیشتری انجام شود و 90 تا 95 روز پس از کشت انجام می‌شود تا رطوبت کافی برای تشکیل خوشه‌ها فراهم شود.
مرحله دانه‌بندی: در این مرحله نیز گیاه به رطوبت نیاز دارد تا دانه‌ها به خوبی پر شوند. آبیاری در این زمان باید به گونه‌ای باشد که خاک به اندازه کافی مرطوب باشد از این رو 105 تا 110 روز پس از کشت مزارع را آبیاری می‌کنند.
خاک مناسب کاشت گندم
خاک‌های لومی و لومی شنی برای کاشت گندم مناسب هستند. گندم در خاک‌های با pH بین 5.5 تا 7.5 بهترین رشد را دارد. خاک باید حاوی مقادیر کافی از نیتروژن، فسفر و پتاسیم باشد و ساختار آن به گونه‌ای باشد که آب و هوا به راحتی در آن جریان پیدا کند. خاک‌های با ساختار دانه‌ای این ویژگی را دارند و به رشد بهتر ریشه‌ها کمک می‌کنند. علاوه بر آن، خاک باید دارای تراکم مناسبی نیز باشد. خاک‌های بسیار فشرده باعث محدودیت در رشد ریشه‌ها میشوند و خاک‌های بسیار سبک نیز ممکن است آب و مواد مغذی را به خوبی نگه ندارند.
برای مشاهده لیست آزمایشگاه‌های برگ، خاک و آب به تفکیک استان، به این لینک مراجعه کنید.
زهکشی خاک مزرعه گندم
در مزارع کاشت گندم، زهکشی خاک یکی از عوامل حیاتی در مدیریت آب و بهبود شرایط رشد گیاهان است. زهکشی مناسب می‌تواند از تجمع آب اضافی در خاک جلوگیری کرده و شرایط بهینه‌ای برای رشد ریشه‌ها و جذب مواد مغذی فراهم کند.
اهمیت زهکشی خاک در کاشت گندم
زهکشی مناسب از تجمع آب جلوگیری می‌کند که این امر مانع ایجاد شرایط باتلاقی و پوسیدگی ریشه‌ها می‌شود. زهکشی مناسب به حفظ ساختار خاک کمک می‌کند و از جلوی فشردگی بیش از حد خاک را می‌گیرد. همچنین، زهکشی به تهویه خاک کمک می‌کند و باعث می‌شود اکسیژن بیشتری به ریشه‌ها برسد. این امر برای رشد سالم ریشه‌ها و فعالیت میکروارگانیسم‌های مفید خاک ضروری است. خاک‌هایی که از زهکشی خوبی برخوردار هستند رطوبت متعادل‌تری دارند و احتمال ابتلا به بیماری‌های قارچی در آن‌ها کمتر است. زهکشی سطحی که شامل استفاده از شیب‌بندی و ایجاد کانال‌های سطحی برای خروج آب اضافی از سطح مزرعه است در مناطقی که با بارندگی‌های سنگین مواجه هستند، مناسب است. زهکشی زیرسطحی روش شامل نصب لوله‌های زهکش در عمق خاک است. این لوله‌ها آب اضافی را از زیر سطح خاک جمع‌آوری کرده و به خارج از مزرعه هدایت می‌کنند.
مراحل طراحی و اجرای سیستم زهکشی
کود مناسب مزارع کاشت گندم
کودهای مختلفی برای تأمین نیازهای غذایی گیاه و افزایش بازدهی محصول در کاشت گندم استفاده میشوند و هر کدام دارای ترکیبات و ویژگیهای خاصی هستند که در ادامه به معرفی ویژگی‌ها و فواید هرکدام پرداخته خواهد شد.
برای مطالعه‌ی مطلب بیماری گندم و آفات مزراع گندم، به این لینک مراجعه کنید.
کودهای حاوی نیتروژن
نیتروژن یکی از مهم‌ترین عناصر غذایی مورد نیاز گندم است که نقش اساسی در رشد و توسعه گیاه ایفا می‌کند.از این میان می‌توان به اوره، نیترات آمونیوم و کودهای حاوی فسفر اشاره کرد.
اوره (Urea): از کود اوره به دلیل دارا بودن درصد بالایی از نیتروژن، معمولاً در مراحل اولیه رشد و قبل از پنجه‌زنی استفاده می‌شود.
سولفات آمونیوم (Ammonium Sulfate): کود سولفات آمونیوم یکی از کودهای نیتروژنی مهم است که در مزارع گندم به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کود حاوی 21% نیتروژن و 24% گوگرد است و به عنوان یک منبع موثر برای تامین نیتروژن و گوگرد مورد نیاز گیاه شناخته می‌شود.
نیترات آمونیوم (Ammonium Nitrate): این کود حاوی 32-34% نیتروژن است و به سرعت توسط گیاه جذب می‌شود، بنابراین برای مراحل حساس رشد گیاه مفید می‌باشد.
سوپرفسفات تریپل (Triple Superphosphate): این کود حاوی 46% فسفر و 14% کلسیم است و برای تامین فسفر مورد نیاز گیاه در خاک‌هایی که سطح فسفر آن‌ها پایین است استفاده می‌شود.
دی‌آمونیوم فسفات (Diammonium Phosphate): از دی آمونیوم فسفات برای تامین فسفر و نیتروژن گیاهان استفاده می‌شود. این کود شامل ترکیبی از یون‌های دی آمونیوم و فسفات است که به عنوان منبع ازت و فسفر برای گیاهان عمل می‌کنند. فسفات دی آمونیوم به صورت دانه‌های کوچک و سفید رنگ است و معمولاً در بازار با نام تجاری DAP شناخته می‌شود. برای استفاده صحیح از این کود باید به نوع گیاه و عناصر موجود در خاک منطقه توجه کرد.
برای مطالعه‌ی مطلب کود NPK، کاربرد و انواع آن، به این لینک مراجعه کنید.
کودهای آلی
کودهای آلی مانند کمپوست و کود دامی به بهبود ساختار خاک، افزایش مواد آلی و توانایی خاک در نگهداری رطوبت کمک می‌کند. کود دامی یکی از منابع غنی مواد آلی است که باعث افزایش حاصلخیزی خاک می‌شود. ورمی کمپوست نیز حاصل فعالیت کرم‌های خاکی است و دارای مواد مغذی و میکروارگانیسم‌های مفید برای خاک است. علاوه بر موارد ذکر شده کودهای سبز شامل کاشت گیاهان پوششی مانند شبدر و سپس شخم زدن آن‌ها به عنوان منبع مواد آلی و نیتروژن شناخته می‌شود.
قبل از استفاده از هر نوع کودی، بهتر است تحلیل خاک انجام شود تا نیازهای غذایی دقیق گیاه به طور دقیق مشخص گردد. استفاده از کود متناسب با هر مرحله از رشد (جوانه‌زنی، پنجه‌زنی، ساقه‌زنی، گلدهی و دانه‌بندی) بسیار مهم است. همچنین استفاده از مقدار مناسب کود بر اساس توصیه‌های کارشناسی و نیازهای گیاه، از هدررفت کود و آلودگی محیط زیست جلوگیری می‌کند.
برای مطالعه‌ی مطلب سن گندم و روش های مبارزه با آن، به این لینک مراجعه کنید.
کار با نرم‌افزار جریب را رایگان شروع کنید!
ثبت‌نام در اپلیکیشن جریب رایگان است. جریب محدودیتی روی سطح زیر کشت و تعداد باغ ندارد.
