حشره سن چیست (به همراه مشخصات ظاهری سن)
حشره سن یک آفت گیاهی است که از مکیدن شیره گیاهان میزبان تغذیه می‌کند. این حشره می‌تواند به بسیاری از گیاهان مهم اقتصادی مانند گندم، پنبه، سیب، گلابی و سبزیجات آسیب برساند. حشره سن در طول سال چندین نسل را تولید می‌کند و در فصل زمستان به مناطق کوهستانی و ارتفاعات مهاجرت می‌کند. حشره سن در دو شکل پوره (بدون بال) و بالغ (بالدار) دیده میشود. پوره‌ها رنگ سبز مایل به زرد دارند و بالغ‌ها رنگ زرد مایل به قهوه‌ای روشن دارند. هر دو شکل از این حشره با تزریق بزاق به گیاه باعث تجزیه بافت‌های گیاهی می‌شوند. این کار می‌تواند باعث کاهش عملکرد، کیفیت و ارزش بازار گیاهان شود.
بدن یک حشره سن از سه بخش تشکیل شده است: سر، قفسه سینه و شکم. سر حشره سن شامل یک جفت چشم مرکب، یک جفت شاخک و یک خرطوم میشود. شاخک‌ها برای احساس بو، مزه و لمس استفاده می‌شوند. خرطوم حشره سن یک ابزار برای تغذیه از گیاهان است که در زمان عدم استفاده زیر بدن حشره سن قرار می‌گیرد. قفسه سینه حشره سن شامل سه جفت پا و دو جفت بال (در شکل بالغ) میشود. پاهای حشره سن دارای شیارهایی هستند که به حشره سن کمک می‌کنند تا به گیاهان بچسبد. بال‌های حشره سن دارای رگ‌هایی هستند که الگوی شناسایی آنها را تشکیل می‌دهند. شکم این حشره شامل هشت قسمت میشود که در آنها اندام‌های داخلی حشره سن قرار دارند.
با استفاده از تقویم عمومی جریب که شامل ۵۳ فعالیت عمومی باغ‌های پسته است، در طول سال از اهم فعالیت‌های لازم باغداری باخبر شوید.
با جریب، کنترل باغ در دستان شماست!
انواع حشره سن
به طور کلی، حشره سن به چهار زیر خانواده تقسیم میشود: سن‌های بدبو (Pentatomidae)، سن‌های بذرخوار (Lygaeidae)، سن‌های گل‌خوار (Miridae) و سن‌های شکارگر (Reduviidae). هر زیرخانواده از حشره سن دارای ویژگی‌های خاص خود است که در زیر به آنها اشاره میشود:
• سن‌های بدبو: این زیرخانواده شامل حشراتی است که دارای یک غده بدبو در شکم خود هستند که می‌توانند در صورت تهدید یا مزاحمت یک مایع بدبو و سوزان ترشح کنند. این مایع می تواند برای دشمنان حشره سن یا گیاهان میزبان سمی باشد. سن‌های بدبو معمولاً دارای بدنی پهن و بال‌هایی با الگوهای متنوع هستند. برخی از انواع سن‌های بدبو عبارتند از: سن سپر سبز (Acrosternum hilare)، سن سیاه (Euschistus servus)، سن گلابی (Murgantia histrionica) و سن گندم (Eurygaster integriceps).
• سن‌های بذرخوار: این زیرخانواده شامل حشراتی است که از مکیدن بذرها، میوه‌ها، گل‌ها و برگ‌های گیاهان تغذیه می‌کنند. این حشرات معمولاً دارای بدنی باریک و بال‌هایی با رنگ‌های تیره هستند. برخی از انواع سن‌های بذرخوار عبارتند از: سن گیاه‌خوار (Lygus lineolaris)، سن پنبه (Oxycarenus lavaterae) و سن گلرنگ (Geocoris punctipes).
• سن‌های گل‌خوار: این زیرخانواده شامل حشراتی است که از مکیدن شیره گیاهان، به ویژه گل‌ها، تغذیه می‌کنند. این حشرات معمولاً دارای بدنی کوچک و بال‌هایی با رنگ‌های روشن هستند. برخی از انواع سن‌های گل‌خوار عبارتند از: سن گل سرخ (Lygocoris pabulinus)، سن گل زرد (Calocoris norvegicus)، سن گل سفید (Orthotylus marginalis) و سن گل آفتابگردان (Campylomma verbasci).
• سن‌های شکارگر: این زیرخانواده شامل حشراتی است که از شکار و خوردن سایر حشرات، به ویژه مگس‌ها، کنه‌ها و تخم‌های آنها، تغذیه می‌کنند. این حشرات معمولاً دارای بدنی بلند و بال‌هایی با رنگ‌های مختلف هستند. برخی از انواع سن‌های شکارگر عبارتند از: سن شکارگر (Zelus renardii)، سن قاتل (Reduvius personatus)، سن مار (Acanthaspis petax) و سن زنبورخوار (Apiomerus crassipes).
برای مطالعه‌ی مطلب کاشت گندم و عوامل مؤثر بر آن، به این لینک مراجعه کنید.
سن گیاه‌خوار
سن گندم
مهمترین و کلیدی‌ترین آفت گندم و جو در ایران سن گندم است. این آفت روی قسمت‌های مختلف گیاه میزبان مثل برگ و ساقه و همچنین علف‌های هرز تخم می‌گذارد. پوره‌های‌های سن پس از ۲ یا ۳ هفته از تخم خارج می‌شوند و شروع به تغذیه از برگ، ساقه و خوشه گندم می‌کنند. این آفت طول سال به مکان‌های مختلفی مهاجرت کرده و زمستان‌گذرانی می‌کند.
زمستان‌گذرانی سن گندم
سن گندم در پاییز، بعد از برداشت گندم و جو، به دنبال گیاهان میزبان می‌رود که در آنها بتواند زمستان را سپری کند. این گیاهان معمولاً علف‌های هرز مانند گندم کوهی، جو کوهی، گندم شیری، گندمک و غیره هستند. سن گندم از این گیاهان تغذیه کرده و تخمگذاری می‌کند. در زمستان، سن گندم حالت دیاپوز (خواب) به خود می‌گیرد و زیر گیاهان، سنگ‌ها و برگ‌های خشک پنهان میشود. در این مرحله، سن گندم بسیار مقاوم به سرما و خشکی است و می‌تواند در دمای زیر صفر درجه سانتیگراد زنده بماند. در ادامه مراحل رشدی و خسارات ناشی از آفت سن گندم و همچنین روش‌های مبارزه با آن را بررسی می‌کنیم.
برای مطالعه‌ی مطلب بیماری گندم و آفات مزراع گندم، به این لینک مراجعه کنید.
مراحل رشد سن گندم
سن گندم یکی از مهمترین و خطرناکترین آفات گندم و جو است که در مراحل مختلف زندگی خود، به گیاهان آسیب می‌رساند. سن گندم دارای ۵ سن پورگی است که به شرح زیر است:
• سن اول: پوره‌های سن اول بعد از خروج از تخم، کوچک و تیره‌رنگ هستند و در قسمت پایین بوته‌های گندم و پشت برگ‌ها در سایه زندگی می‌کنند. این پوره‌ها بدون حرکت و تغذیه هستند.
• سن دوم: پوره‌های سن دوم نیز مانند سن اول، بدون حرکت و تغذیه هستند و فقط از رطوبت محیط استفاده می‌کنند. این پوره‌ها رنگ قهوه‌ای تیره دارند و طول آنها حدود ۲ میلیمتر است.
• سن سوم: پوره‌های سن سوم شروع به حرکت و تغذیه می‌کنند و از برگ‌ها و ساقه‌های گندم تغذیه می‌کنند. این پوره‌ها رنگ قهوه‌ای روشن دارند و طول آنها حدود ۳ میلیمتر است.
• سن چهارم: پوره‌های سن چهارم نیز مانند سن سوم، از برگ‌ها و ساقه‌های گندم تغذیه می‌کنند و خسارت زیادی می‌زنند. این پوره‌ها رنگ قهوه‌ای روشن با لکه‌های تیره دارند و طول آنها حدود ۴ میلیمتر است.
• سن پنجم: پوره‌های سن پنجم به مرحله آخر پورگی خود رسیده‌اند و از خوشه‌های گندم و جو در مرحله گلدهی و شیری تغذیه می‌کنند و خسارت فراوانی می‌زنند. این پوره‌ها رنگ قهوه‌ای روشن با لکه‌های تیره دارند و طول آنها حدود ۵ میلیمتر است.
پس از گذراندن ۵ سن پورگی، پوره‌های سن گندم به حشره کامل تبدیل می‌شوند و از گندم و جو تغذیه کرده و تخمگذاری می‌کنند. حشره کامل سن رنگ قهوه‌ای تا زرد خاکی دارد و طول آن حدود ۱۲ تا ۱۴ میلیمتر است.
خسارات ناشی از آفت سن گندم
سن گندم با تغذیه از گندم و جو در مراحل مختلف رویشی، موجب کاهش عملکرد و محصول مزرعه میشود. این خسارت به دلایل زیر است:
- سن گندم با مکیدن شیره گیاهی موجود در برگ، جوانه مرکزی، ساقه جوان و دانه گندم و جو، موجب کاهش توانایی فتوسنتز، رشد و تکثیر گیاه میشود. این باعث میشود که گیاه کمتر دانه ببندد و دانه‌های کوچکتر و سبک‌تر داشته باشد.
- سن گندم با تزریق بزاق حاوی ترکیبات شیمیایی به درون دانه گندم و جو، موجب فساد پروتئین و گلوتن گندم و جو میشود. این باعث میشود که آرد گندم مرغوب نباشد و خمیر آن درست عمل نیاید. همچنین دانه‌های آلوده می‌توانند موجب مسمومیت تغذیه‌ای انسان و دام شوند.
- سن گندم با ایجاد زخم‌هایی در سطح برگ، ساقه و دانه گندم و جو، موجب ورود عوامل بیماری‌زا مانند قارچ‌ها و باکتری‌ها میشود. این‌کار باعث میشود که گیاه دچار بیماری‌هایی مانند زنگ‌زرد، زنگ‌سیاه، سپتوریا، فوزاریوم و غیره شود. بر اساس برخی منابع، خسارت سن گندم در مزارع گندم می‌تواند ۲۰ تا ۶۰ درصد عملکرد محصول را کاهش دهد.
- این خسارت بستگی به شدت آلودگی، مرحله رشد گیاه، ارقام گندم، شرایط اقلیمی و مدیریت مزرعه دارد.
روش‌های مبارزه با سن گندم
برای مبارزه با سن، می‌توان از روش‌های مختلفی مانند کشت ارقام مقاوم، کنترل علف‌های هرز، تنظیم زمان کاشت و برداشت، استفاده از دامداری متناوب، انتخاب زمان مناسب سمپاشی و استفاده از سموم موثر استفاده کرد.
برای مطالعه‌ی مطلب شته، انواع و راه‌های مبارزه با آن، به این لینک مراجعه کنید.
انواع روش‌های مبارزه با آفت سن گندم
برای مبارزه با سن، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد که شامل روش‌های زراعی، روش‌های بیولوژیک و روش‌های شیمیایی می‌شوند.
دشمنان طبیعی حشره سن گندم
روش‌های بیولوژیک شامل استفاده از دشمنان طبیعی سن گندم مانند حشرات زنده‌خوار، قارچ‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌ها است که می‌توانند سن گندم را کنترل کنند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
- استفاده از حشرات زنده‌خوار مانند مگس‌ها، سوسک‌ها، مورچه‌ها و زنبورها که می‌توانند سن را شکار، میزبان یا غذای خود کنند.
- استفاده از قارچ‌ها مانند بووریا باسیانا، متاریزیوم آنیزوپلیه و بیووریا باسیانا که می‌توانند سن گندم را آلوده کرده و از بین ببرند.
- استفاده از باکتری‌ها مانند باسیلوس تورینجینسیس و باسیلوس سوبتیلیس که می‌توانند سن را درگیر کرده و بکشند.
- استفاده از ویروس‌ها مانند ویروس گرانولوزوس و ویروس نوکلئو‌پلی هیدروزیس سن گندم که می‌توانند سن گندم را از بین ببرند.
روش‌های زراعی مبارزه با سن گندم
روش‌های زراعی مبارزه با سن گندم، شامل مجموعه اقداماتی است که می‌تواند از شیوع سن گندم بدون نیاز به کاربرد آفت‌کش جلوگیری کند و نقش پیشگیرانه دارند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
- کشت ارقام مقاوم یا زودرس گندم و جو که دارای مقاومت ژنتیکی یا فیزیولوژیکی به سن گندم هستند یا قبل از خروج پوره‌ها از تخم برداشت می‌شوند.
- کنترل علف‌های هرز که میزبان سن گندم هستند و به آن پناه می‌دهند. این کار می‌تواند با شخم‌زدن، کنترل مکانیکی یا شیمیایی انجام شود.
- تنظیم زمان کاشت و برداشت گندم و جو به گونه‌ای که با چرخه زندگی سن هماهنگ نباشد و از تماس پوره‌ها با گیاهان جلوگیری کند.
- استفاده از دامداری متناوب با گندم و جو که باعث میشود سن گندم میزبان مناسب خود را از دست بدهد و جمعیت آن کاهش یابد.
روش‌های شیمیایی مبارزه با سن گندم
روش‌های شیمیایی مبارزه با سن گندم، شامل استفاده از آفت‌کش‌های مختلف است که می‌توانند سن گندم را از بین ببرند. انتخاب زمان مناسب سمپاشی برای کنترل سن باید با توجه به شرایط آب و هوایی، مرحله رشد گیاه و جمعیت سن گندم انجام شود تا اثرات مطلوب داشته باشد. برخی از این روش‌های شیمیایی عبارتند از:
- استفاده از هیدروکربن‌های کلره مانند هپتاکلر که مرگ و میر بالایی برای سن دارد ولی به دلیل سمی بودن این ماده برای محیط زیست و انسان، استفاده از آن با محدودیت‌های مشخصی همراه است.
- استفاده از ارگانوفسفات‌ها مانند مالاتیون، دیازینون و فنیتروتیون
برای مطالعه‌ی مطلب علف هرز گندم، به این لینک مراجعه کنید.
بهترین سم برای مبارزه با سن گندم
بهترین سم برای مبارزه با سن، توجه به جمعیت و مرحله رشدی محصولی تعیین میشود. آنچه حائز اهمیت است زمان مناسب سمپاشی است تا اثربخشی کافی را دارا باشد.
جریب، نرم‌افزار کشاورزی مدرن
جریب یک نرم افزار کشاورزی مدرن است که در آن می‌توانید به راحتی اطلاعات باغ ثبت داده شده‌تان را ببینید و در مورد مدیریت باغ تصمیم بگیرید، همچنین می‌توانید با کارشناستان در اسرع وقت ارتباط گرفته و کارهای مربوط به باغ را انجام دهید.
کار با نرم‌افزار جریب را رایگان شروع کنید!
ثبت‌نام در اپلیکیشن جریب رایگان است. جریب محدودیتی روی سطح زیر کشت و تعداد باغ ندارد.
