چه ارقام پسته‌ای در ایران وجود دارد؟
در ایران ارقام پسته حدود ۹۰ رقم هستند که از مهم‌ترین آنها می‌توان، فندقی یا اوحدی، کله قوچی، اکبری، احمد آقایی، ممتاز، سفید پسته نوق، بادامی زرند، پسته قزوینی، خنجری دامغان و شاهپسند دامغان را نام برد.
ارقام پسته بر اساس زمان گلدهی
ارقام پسته زمان گلدهی متفاوتی دارند و بر طبق زمان گلدهی‌شان در معرض سرمازدگی و یا گرمازدگی قرار می‌گیرند.
ارقام زود گل: سفید پسته نوق، کله‌قوچی، ایتالیایی
ارقام متوسط گل: احمد آقایی، فندقی، بادامی زرند
ارقام دیر گل: قزوینی، اکبری، جندقی، ابراهیمی
بر طبق زمان گلدهی در دسته‌های متفاوت زودرس تا دیررس قرار می‌گیرند؛ بنابراین باید رقمی انتخاب گردد که با توجه به دما و شرایط آب هوایی منطقه کشت نهال پسته کمترین خسارت به این گیاه وارد شود. در ارقام دیررس پر شدن مغز پسته دیرتر از ارقام زودرس صورت می‌گیرد.
ارقام پسته خیلی زودرس: رضایی زودرس، فندقی زودرس، قزوینی خیلی زودرس، ایتالیایی خیلی زودرس
ارقام پسته زودرس: فندقی، قزوینی زودرس، ایتالیایی زودرس، موسی آبادی
ارقام پسته متوسط رس: خنجری دامغان، کله قوچی، سیریزی، نیش کلاغی، شاه پسند دامغان، امیری، بادامی، سیف الدینی
ارقام پسته دیررس: بادامی ریز زرند، احمد آقایی، اکبری، هراتی، سفید پسته نوق، ممتاز
ارقام پسته خیلی دیررس: ابراهیمی، جندقی، فندقی ۴۸
نرم‌افزار جریب، با تکیه بر GIS، امکان ثبت و مدیریت انواع مشاهدات و فعالیت‌های باغداری را برای کارشناسان و کشاورزان پسته فراهم کرده است.
با جریب، کنترل باغ در دستان شماست!
رقم فندقی یا اوحدی پسته
رقم فندقی، یکی از مهم‌ترین ارقام پسته ایران است. شکل میوه آن تقریبا گرد (فندقی) است. رقمی سازگار و مناسب ایران بوده و بیشتر سطح زیر کشت پسته رفسنجان به آن اختصاص دارد. قد درخت فندقی حدودا سه متر می‌شود و رشد متوسطی دارد. میوه فندقی نسبتا ریز می‌باشد و انس آن زیاد است. این رقم سال‌آوری کمی دارد و هر سال میوه می‌دهد هر چند شاید میزان میوه آن کم باشد.
رقم فندقی در تمام بافت‌های خاک شامل شنی و رسی قابل کشت می‌باشد و می‌تواند شرایط آب و هوایی مختلفی را تحمل کند. نسبت به سایر ارقام پسته در برابر آفات و بیماری‌ها مقاوم بوده اما به کم‌آبی حساس است. رقم پسته فندقی زود گل بوده و ممکن است در هنگام سرمای بهاره دچار سرمازدگی شده و خسارت ببیند. میوه فندقی جزء دسته متوسط‌رس می‌باشد و در اواسط تابستان قابل برداشت است.
گالری تصاویر رقم پسته فندقی یا اوحدی
رقم کله‌قوچی پسته
شکل میوه گرد درشت و انس حدود کم، رقم کله‌قوچی را به یکی از ارقام محبوب پسته تبدیل کرده است. این رقم نسبت به کمبود آب و مواد غذایی حساس بوده و در کمبود آنها با مشکل مواجه می‌شود. در زمانی که آب و مواد غذایی به میزان لازم تامین شود، این رقم پسته محصول بسیار خوبی خواهد داشت. پدیده سال‌آوری در رقم کله‌قوچی پسته متوسط دیده می‌شود.
این رقم که عملکرد زیاد و میوه‌های درشتی دارد، به علت اندازه بزرگ‌تر و خندانی بیشتر نسبت به رقم کرمان، در بین پسته‌کاران آمریکا علاقه‌مندانی پیدا کرده است؛ البته این رقم در شرایط آب و هوایی کالیفرنیا رشد رویشی بیشتری دارد که نیاز به هرس داشته و مکانیزه برداشت کردن را با مشکل مواجه می‌کند.
رقم کله‌قوچی در تمامی بافت‌های خاک قابل کشت می‌باشد اما بافت سنگین برایش مطلوب‌تر است. این رقم نیاز سرمایی نسبتا کمی دارد و آب و هوای نسبتا گرم را ترجیح می‌دهد. رقم کله‌قوچی پسته، زودگل است و همانند رقم فندقی در معرض سرمای بهاره قرار دارد؛ کله‌قوچی در سال‌هایی که بهار سرمای زیر صفر دارد، دچار سرمازدگی می‌شود.
قد رقم کله‌قوچی متوسط و قطر تنه و شاخه‌های آن نسبت به رقم فندقی زیادتر است. این رقم متوسط‌رس بوده و در اواسط شهریور ماه قابل برداشت است. دومین سطح زیر کشت بعد از رقم فندقی پسته متعلق به رقم کله‌قوچی پسته می‌باشد.
گالری تصاویر رقم پسته کله قوچی
رقم اکبری پسته
میوه‌های رقم اکبری پسته کشیده، درشت و بادامی شکل می‌باشد؛ انس پسته اکبری کم و بالاترین قیمت را در میان ارقام پسته دارا است. نسبت به شوری و کم‌آبی مقاومت خوبی دارد. پسته اکبری را می‌توان در انواع بافت‌های خاک کاشت؛ اما در بافت سبک و شنی عملکرد بالاتری دارد. سال‌آوری در این نوع پسته به میزان زیاد مشاهده می‌شود و می‌توان با مدیریت صحیح باغ میزان سال‌آوری را تا حد زیادی کم نمود.
پسته اکبری در میان ارقام پسته ایران دیرگل و دیررس است؛ بنابراین بیشتر در معرض گرمازدگی قرار دارد. این رقم پسته به آفت پسیل معمولی پسته بسیار حساس بوده و در جمعیت بالای پسیل متحمل خسارت زیاد و برگ‌ریزی می‌شود. عرض تاج درخت در رقم اکبری زیاد بوده و رشد آن متوسط است. شکل جوانه گل در این رقم بزرگ‌تر و کشیده‌تر از رقم احمد آقایی می‌باشد.
گالری تصاویر رقم پسته اکبری
شکل میوه و اندازه برخی ارقام پسته
رقم | شکل میوه | اندازه میوه |
رقم فندقی یا اوحدی پسته | تقریبا گرد | متوسط |
رقم کله قوچی پسته | گرد | درشت |
رقم اکبری پسته | کشیده و بادامی شکل | درشت |
رقم احمد آقایی پسته | بادامی شکل | متوسط |
رقم ممتاز پسته | بادامی شکل | متوسط |
رقم سفید پسته نوق | بادامی شکل | متوسط |
رقم پسته بادامی ریز زرند | بادامی شکل | کوچک |
رقم پسته قزوینی | کشیده، بادامی شکل | کوچک |
رقم پسته خنجری دامغان | بادامی شکل | درشت |
رقم پسته شاهپسند دامغان | بادامی و کشیده | متوسط |
رقم احمد آقایی پسته
احمد آقایی، از ارقام مهم پسته ایران است؛ میوه آن کشیده و بادامی شکل و دارای پوست استخوانی سفید می‌باشد. میزان محصول آن زیاد است و سال‌آوری زیاد دارد. در مورد این رقم نیز مانند رقم اکبری پسته نیاز به مدیریت صحیح باغ جهت کاهش سال‌آوری وجود دارد. شکل جوانه گل در این رقم گرد بوده و در مقایسه با رقم اکبری کوچک‌تر است. رقم احمد آقایی پسته، متوسط گل بوده و همانند رقم اکبری پسته دیررس است.
رقم‌های احمد آقایی و اکبری از ارقام پسته دارای طول خوشه یکسانی هستند؛ اما در رقم احمد آقایی عرض خوشه بیشتر است. رقم احمد آقایی نسبت به رقم فندقی و کله‌قوچی دارای میوه دهان بسته کمتر و دهان باز بیشتر می‌باشد. پوست استخوانی میوه رقم احمد آقایی از بیشتر ارقام پسته سفید‌تر می‌باشد.
گالری تصاویر رقم پسته احمد آقایی
رقم ممتاز پسته
در نوع ممتاز، میوه‌ها بادامی شکل می‌باشند و گفته می‌شود خوشمزه‌ترین رقم بین ارقام پسته است. حساسیت رقم ممتاز به آفت پسیل معمولی پسته بسیار زیاد است و آفت پسیل می‌تواند در جمعیت بالا خسارت جبران‌ناپذیری به محصول پسته ممتاز وارد کند. ممتاز از ارقام پسته متوسط گل بوده و میوه آن دیررس به حساب می‌آید. یکی از مشکلات رقم ممتاز پسته آفتاب‌سوختگی به علت کم بودن ضخامت پوسته استخوانی می‌باشد. به همین علت نیاز به مدیریت صحیح باغی جهت کاهش آفتاب‌سوختگی است.
رقم ممتاز پسته کمترین سطح برگ را در بین ارقام پسته دارد و درختان آن کم‌رشد و دارای تاج پهن و گسترده هستند. بافت سبک خاک برای کاشت این رقم مناسب‌تر است.
گالری تصاویر رقم پسته ممتاز
رقم سفید پسته نوق
رقم سفید، یکی از ارقام پسته بادامی شکل می‌باشد؛ پسته سفید، زودگل و دیررس بوده و در اواخر شهریور ماه قابل برداشت است. سفید پسته نوق رشد زیادی دارد و رنگ پوسته‌ی استخوانی آن سفید متمایل به کدر می‌باشد. این رقم در برابر شوری مقاوم بوده و سال‌آوری کمی دارد؛ آلودگی به پسیل آن کم است و محصول آن متوسط می‌باشد.
رقم بادامی ریز زرند پسته
رقم بادامی زرند از ارقام پسته است که جهت تولید نهال استفاده می‌شود. شکل میوه آن کشیده و خنجری و ریز است؛ بنابراین انس بالایی دارد. این رقم پسته در برابر تنش‌های آبی نسبتا مقاوم بوده و برای پایه نیز استفاده می‌شود. بادامی زرند مقاومت زیادی در برابر قارچ‌های خاکزی مانند فایتوفترا، ورتیسلیوم و فوزاریوم دارد؛ بنابراین در خاک‌هایی که آلودگی قارچی دارند رقم مناسبی جهت پایه محسوب می‌شود و قابلیت پیوند تمامی ارقام روی آن وجود دارد. میوه این رقم ریز بوده و درصد خندانی پایینی دارد.
گالری تصاویر رقم پسته بادامی
رقم قزوینی پسته
پسته قزوینی کشیده، بادامی شکل و ریز می‌باشد؛ بنابراین در میان ارقام پسته انس بالایی دارد. تعداد دانه در خوشه آن زیاد است. به پسته کله‌بزی نیز معروف است. مغز پسته قزوینی سبز رنگ و دارای چربی زیاد بوده و خلال شدن آن آسان می‌باشد و در صنایع شیرینی‌پزی استفاده می‌شود. این رقم دیر گل و زودرس بوده و مناسب آب و هوای سرد است.
نهال این رقم تحمل بالایی در آب و هوای خشک دارد و در انواع خاک‌ها می‌تواند رشد کند. تاج درخت رقم قزوینی به صورت چتری می‌باشد و باید با فاصله مناسب نهال‌ها کاشته شوند.
رقم خنجری دامغان پسته
میوه پسته خنجری دامغان بادامی شکل است؛ این رقم، از ارقام پسته تجاری در منطقه دامغان می‌باشد. پسته خنجری دامغان دیرگل و متوسط‌رس است و در اوسط شهریور ماه قابل برداشت می‌باشد. ارتفاع این رقم کم بوده و سرعت رشد زیادی دارد. میوه آن اندازه بزرگی داشته و مغز میوه سبز و درشت است. رنگ پوست استخوانی آن سفید یکدست می‌باشد.
گالری تصاویر رقم پسته خنجری
مقاومت برخی ارقام پسته در مقابل سرمازدگی بهاره نسبت به یکدیگر
| نام رقم | میزان حساسیت |
| احمد آقایی | بالا |
| فندقی | متوسط |
| کله قوچی | پایین |
رقم شاهپسند دامغان پسته
یکی از ارقام پسته تجاری و صادراتی است. میوه آن بادامی و کشیده بوده و زود گل و متوسط رس است و در اواسط شهریور ماه قابل برداشت می‌باشد. در هنگام کاشت این رقم باید فاصله کافی حدود سه تا چهار متر در نظر گرفته شود تا فاصله کم بین درختان موجب کاهش عملکرد گیاه نگردد. قدرت رشد رقم پسته شاهپسند کم بوده و اندازه میوه آن متوسط و میزان مغز زیادی دارد. مقاومت این رقم به کم آبی بسیار زیاد است.
گالری تصاویر رقم پسته شاهپسند
جریب، اپلیکیشن مدیریت هوشمند باغات پسته
جریب، اپلیکیشنی برای مدیریت هوشمند باغات و تمرکز آن بر محصول پسته است. کاربران می‌توانند تمام باغات خود را روی نقشه ثبت کرده و در تمام دستگاه‌های هوشمند مثل تلفن همراه، لپ‌تاپ و تبلت مشاهده کنند.
اگر نگران عدم دسترسی به اینترنت در باغات خود هستید، نگران نباشید! این اپلیکیشن به صورت آفلاین، در مناطقی که دسترسی به اینترنت با مشکل مواجه است، کار می‌کند.
به هنگام ثبت باغ، ارقام درختان از کاربر پرسیده می‌شود. ارقام مهم پسته، مانند کله‌قوچی، بادامی، احمدآقایی، شاهپسند، اوحدی و… در جریب تعریف شده است. کاربر می‌تواند رقم غالب درختان باغ را انتخاب کند یا برای دقیق‌تر شدن، باغ را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کند.
برای آشنایی بیشتر با اپلیکیشن مدیریت هوشمند کشاورزی جریب، این صفحه را مشاهده کنید.
گالری تصاویر رقم پسته ممتاز
پایه‌های پسته
مهم‌ترین مسئله در احداث باغ برای ارقام پسته متفاوت، انتخاب پایه مناسب می‌باشد. زیرا ریشه درخت پسته متعلق به پایه آن می‌باشد و قسمتی از ساقه که پیوندک روی آن قرار می‌گیرد و تاج تشکیل می‌شود مربوط به پایه بوده و نقش موثری در میزان محصول، جذب عناصر غذایی، زودرس بودن، مقاوم بودن به بیماری‌ها و انطباق با شرایط آب و هوایی دارد. انتخاب پایه مناسب سبب می‌شود مقابله با بیماری‌هایی مانند گموز و نماتد مولد غده آسان‌تر شود و همچنین عملکرد بالا رفته و سطح زیر کشت گیاه هم بیشتر شود.
پایه‌های مورد استفاده در ایران از نوع بذری می‌باشند و گونه غالب آن پسته اهلی (pistachio vera) است. انواع ژنتیکی مختلفی از گونه پسته اهلی در ایران وجود داشته که فنوتیپ‌های زیادی دارند. رشد گونه پسته اهلی زیاد بود و پیوندک تمام ارقام روی آن سازگار است؛ اما به بیماری‌های پسته همانند گموز یا شیره سیاه پسته و نماتد مولد غده ریشه پسته، حساس می‌باشد. پایه مقاوم به خشکی و کم‌آبی، پایه چاتلانقوش می‌باشد و پایه مقاوم به نماتد مولد غده ریشه، پایه بنه است. استفاده از پایه مناسب سبب افزایش عملکرد پسته می‌گردد. همانطور که ذکر شد اغلب پایه‌های ایران منشعب از پسته اهلی هستند.
پایه پسته مناسب شوری
در مقاومت به شوری، پایه سرخس مقاوم‌ترین و پایه قزوینی حساس‌ترین می‌باشند. و در شرایط آب و خاک شور بهتر است از پایه سرخس و بادامی زرند استفاده شود. کاهش میزان رشد و جوانه‌زنی ارقام پسته در شوری‌های زیاد مشاهده می‌شود.
بیشترین عملکرد میان پایه‌های پسته
در میان پایه‌های مختلف ارقام پسته، بیشترین عملکرد در پایه بادامی و کمترین عملکرد در پایه بنه مشاهده شده است؛ همچنین موسسه تحقیقات پسته کشور اعلام کرده است بیشترین بازده را ترکیب پایه بادامی و پیوندک احمد آقایی و پایین‌ترین بازده را ترکیب پیوندی کله‌قوچی با پایه بادامی دارد.
پایه‌های پسته در سایر نقاط جهان
از پایه های p. atlantica و p. terebintus و. integrrima p و UCB1 و PGI و PGII در سایر کشورهای جهان استفاده می‌شود.
متداول‌ترین پایه مورد استفاده در کالیفرنیا p. atlantica است؛ زیرا مقاوم‌ترین پایه به سرما می‌باشد. اما این پایه حساس‌ترین به بیماری ورتیسلیوم در ارقام پسته است و در سال‌های اخیر به دلیل زیاد شدن این بیماری از پایه‌های دیگر استفاده می‌شود.
UCB1 از هیبرید دو گونه p. atlantica و . integrrima p به دست آمده است و ارقام پسته پیوند داده شده را نسبت به قارچ‌های ورتیسلیوم، فایتوفترا (عامل گموز) و نماتد مقاوم می‌کند. این پایه هیبریدی سرعت رشد بیشتری نسبت به پایه‌های دیگر دارد. میزان محصول این پایه نسبت به پایه‌های دیگر در آمریکا حدود ۴۰ درصد بیشتر است؛ اما در مناطق با آب و خاک شور محصول اقتصادی تولید نمی‌کند؛ بنابراین برای مناطق شور مناسب نیست و در مناطق کم‌آب هم محصول مناسبی تولید نمی‌کند.
| نام پایه | مقاومت دربرابر سرما | مقاومت در برابرقارچ ورتیسلیوم | قوی بودن پایه | زمان به بار نشستن | میزان جذب عناصر | ||
| بر | روی | مس | |||||
| p. atlantica | ** | **** | ** | *** | *** | ** | ** |
| p. terebintus | * | **** | ** | *** | ** | * | * |
| . integrrima p | **** | * | * | ** | * | *** | *** |
| PGI | *** | *** | * | ** | ** | * | * |
| PGII | *** | ** | * | * | *** | *** | *** |
