مهم‌ترین آفات ریشه درختان
رایج‌ترین آفت‌ها
- کرم سفید ریشه
- کرم مفتولی
- آفت سرخرطومی
- شته ریشه
- زنجرک ریشه
- مگس ریشه‌خوار
آفات ریشه درختان می‌توانند به‌طورجدی به‌سلامت و بقای درختان آسیب برسانند. کرم سفید ریشه و کرم مفتولی از جمله آفات رایج هستند که به ریشه‌های درختان حمله می‌کنند. آفت سرخرطومی، شته ریشه، زنجره ریشه و مگس ریشه خوار نیز از دیگر آفات مهم ریشه درختان هستند. در این بخش این آفات را بررسی می‌کنیم.
کرم سفید ریشه
کرم سفید ریشه که به‌عنوان لارو سوسک‌های مختلف شناخته می‌شود، یکی از آفات مهم ریشه درختان است. این کرم‌ها به طور معمول سفید یا کرم رنگ هستند و دارای بدنی نرم و خمیده به شکل حرف “C” هستند. سر آنها قهوه‌ای‌رنگ است و دارای فک‌های قوی برای جویدن ریشه‌ها هستند. طول بدن کرم‌های سفید می‌تواند تا چند سانتیمتر برسد و بسته به گونه، اندازه و شکل آنها ممکن است متفاوت باشد.
این چرخه زندگی این دسته از آفات ریشه معمولاً یک سال طول می‌کشد، اما در برخی گونه‌ها ممکن است تا سه سال نیز طول بکشد. در مرحله تخم، سوسک‌های بالغ تخم‌های خود را در خاک می‌گذارند. این تخم‌ها پس از چند هفته به لارو تبدیل می‌شوند که همان کرم‌های سفید هستند. لاروها به‌سرعت شروع به تغذیه از ریشه‌های گیاهان می‌کنند و این مرحله می‌تواند چندین ماه طول بکشد.
در مرحله لارو، کرم‌های سفید به‌شدت از ریشه‌های گیاهان تغذیه می‌کنند و باعث آسیب‌های جدی به گیاهان می‌شوند. این تغذیه می‌تواند باعث زردشدن، پژمردگی و در نهایت مرگ گیاه شود.
جدول برخی از رایج‌ترین آفات ریشه درختان و روش‌های کنترل آنها
| آفت | علائم | روش‌های کنترل |
| کرم سفید ریشه | ضعف عمومی درخت، زردی و خزان بی‌موقع برگ‌ها، پژمردگی در ساعات گرم روز | شخم‌زدن عمیق، استفاده از تله نوری، سم‌پاشی با دیازینون یا فنیتروتیون |
| کرم مفتولی | پژمردگی و زردی برگ‌ها، کاهش رشد گیاه | شخم‌زدن زمین، استفاده از سموم مناسب، کاشت گیاهان مقاوم |
| آفت سرخرطومی | سوراخ‌های کوچک روی ریشه، ضعف عمومی درخت | استفاده از تله‌های فرمونی، سم‌پاشی با سموم مناسب |
| شته ریشه | پژمردگی و زردی برگ‌ها، رشد ناقص گیاه | استفاده از دشمنان طبیعی مانند کفشدوزک‌ها، سم‌پاشی با صابون‌های حشره‌کش |
| زنجره ریشه | پژمردگی و زردی برگ‌ها، کاهش رشد گیاه | استفاده از تله‌های نوری، سم‌پاشی با سموم مناسب |
| مگس ریشه خوار | سوراخ‌های کوچک روی ریشه، ضعف عمومی درخت | استفاده از تله‌های چسبنده، سم‌پاشی با سموم مناسب |
چرخه زندگی کرم سفید ریشه
چرخه زندگی کرم سفید ریشه شامل چهار مرحله اصلی است:
- تخم
- لارو
- شفیره
- حشره بالغ
لاروها در طول تابستان و پاییز به تغذیه ادامه می‌دهند و با نزدیک‌شدن به زمستان، به عمق بیشتری از خاک می‌روند تا از سرما در امان بمانند. در بهار، لاروها به سطح خاک بازمی‌گردند و تغذیه خود را از سر می‌گیرند.
پس از چندین ماه تغذیه، لاروها به مرحله شفیره وارد می‌شوند. در این مرحله، لاروها به حالت غیرفعال در می‌آیند و درون یک پیله سخت قرار می‌گیرند. این مرحله معمولاً چند هفته طول می‌کشد و در این مدت، لاروها به سوسک‌های بالغ تبدیل می‌شوند. سوسک‌های بالغ از خاک خارج می‌شوند و چرخه زندگی خود را با تخم‌گذاری مجدد آغاز می‌کنند. سوسک‌های بالغ معمولاً در شب فعال هستند و به دنبال جفت‌گیری و تخم‌گذاری می‌گردند. آنها تخم‌های خود را در خاک‌های مرطوب و غنی از مواد آلی می‌گذارند. این تخم‌ها پس از چند هفته به لارو تبدیل می‌شوند و چرخه زندگی کرم سفید ریشه دوباره آغاز می‌شود.
علائم وجود کرم سفید ریشه
علائم وجود کرم سفید ریشه در گیاهان و درختان شامل موارد زیر است:
۱. پژمردگی و زرد شدن برگ‌ها: یکی از اولین نشانه‌های حمله کرم سفید ریشه، زرد شدن و پژمردگی برگ‌ها است. این اتفاق به دلیل کاهش جذب آب و مواد مغذی توسط ریشه‌ها رخ می‌دهد.
۲. ریزش برگ‌ها: درختان آلوده به کرم سفید ریشه ممکن است برگ‌های خود را زودتر از موعد معمول بریزند. این نشانه‌ای از ضعف عمومی درخت است.
۳. ضعف و سستی گیاه: گیاهان آلوده به کرم سفید ریشه به‌تدریج ضعیف می‌شوند و استحکام خود را از دست می‌دهند. این ضعف می‌تواند باعث شود که گیاه به‌راحتی از خاک کنده شود.
۴. رشد ضعیف گیاه: کرم‌های سفید ریشه با تغذیه از ریشه‌ها، رشد گیاه را کاهش می‌دهند. این کاهش رشد می‌تواند به‌صورت کاهش اندازه برگ‌ها و شاخه‌ها مشاهده شود.
۵. سوراخ‌هایی در خاک اطراف گیاه: حضور کرم‌های سفید ریشه ممکن است باعث ایجاد سوراخ‌هایی در خاک اطراف گیاه شود. این سوراخ‌ها نشانه‌ای از حرکت و فعالیت لاروها در خاک است.
کنترل و درمان کرم سفید ریشه
از میان آفات ریشه، کرم سفید ریشه یکی از آفات مهم در کشاورزی است که می‌تواند به ریشه گیاهان آسیب برساند. برای کنترل و مبارزه با این آفت، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد:
روش‌های زراعی کنترل کرم سفید ریشه
۱. شخم‌زدن زمین: شخم‌زدن عمیق در اوایل پاییز می‌تواند لاروها و حشرات بالغ را از بین ببرد
۲. یخ آب و شخم زمستانی: این روش باعث می‌شود که لاروها در خاک از بین بروند
۳. جمع‌آوری حشرات کامل: استفاده از تله‌های نوری برای جمع‌آوری حشرات بالغ در شب
۴. ازبین‌بردن علف‌های هرز: علف‌های هرز یک‌ساله می‌توانند منبع غذایی خوبی برای لاروها باشند، بنابراین ازبین‌بردن آنها می‌تواند به کاهش جمعیت کرم سفید ریشه کمک کند.
۵. ریختن شن در اطراف ریشه درخت: این کار می‌تواند به جلوگیری از نفوذ لاروها به ریشه کمک کند.
روش‌های شیمیایی مبارزه با کرم سفید ریشه
۱. استفاده از سموم: سم‌پاشی با استفاده از سموم مناسب مانند فنیتروتیون می‌تواند به کنترل لاروها کمک کند. مهم است که سم به عمق ۱۰ الی ۱۵ سانتیمتر خاک نفوذ کند.
۲. مرطوب‌کردن خاک: قبل از سم‌پاشی، مرطوب‌کردن خاک می‌تواند به نفوذ بهتر سم کمک کند.
روش‌های بیولوژیکی مقابله با کرم سفید ریشه
استفاده از دشمنان طبیعی: برخی از حشرات و میکروارگانیسم‌ها می‌توانند به‌عنوان دشمنان طبیعی کرم سفید ریشه عمل کنند و به کنترل آن کمک کنند.
کرم مفتولی
کرم مفتولی ریشه که به‌عنوان لارو سوسک‌های مختلف شناخته می‌شود، یکی از آفات مهم ریشه درختان و گیاهان زراعی است. این کرم‌ها به طور معمول قهوه‌ای‌رنگ هستند و دارای بدنی کشیده و استوانه‌ای به طول ۱۷-۲۰ میلیمتر و عرض حدود 3 میلیمتر دارند. پوست آنها سخت و مقاوم است که به همین دلیل به لاروهای مفتولی معروف‌اند. سر آنها دارای فک‌های قوی برای جویدن ریشه‌ها است و بدن آنها با حلقه‌های متعددی پوشیده شده است.
چرخه زندگی کرم مفتولی
چرخه زندگی کرم مفتولی ریشه شامل چهار مرحله اصلی است:
- تخم
- لارو
- شفیره
- حشره بالغ
این چرخه زندگی این دسته از آفات ریشه معمولاً یک تا سه سال طول می‌کشد. در مرحله تخم، سوسک‌های بالغ تخم‌های خود را در خاک می‌گذارند. این تخم‌ها پس از چند هفته به لارو تبدیل می‌شوند که همان کرم‌های مفتولی هستند. لاروها به‌سرعت شروع به تغذیه از ریشه‌های گیاهان می‌کنند و این مرحله می‌تواند چندین ماه تا چند سال طول بکشد.
در مرحله لارو، کرم‌های مفتولی به‌شدت از ریشه‌های گیاهان تغذیه می‌کنند و باعث آسیب‌های جدی به گیاهان می‌شوند. این تغذیه می‌تواند باعث زردشدن، پژمردگی و در نهایت مرگ گیاه شود. لاروها در طول تابستان و پاییز به تغذیه ادامه می‌دهند و با نزدیک‌شدن به زمستان، به عمق بیشتری از خاک می‌روند تا از سرما در امان بمانند. در بهار، لاروها به سطح خاک بازمی‌گردند و تغذیه خود را از سر می‌گیرند.
پس از چندین ماه تغذیه، لاروها به مرحله شفیره وارد می‌شوند. در این مرحله، لاروها به حالت غیرفعال در می‌آیند و درون یک پیله سخت قرار می‌گیرند. این مرحله معمولاً چند هفته طول می‌کشد و در این مدت، لاروها به سوسک‌های بالغ تبدیل می‌شوند. سوسک‌های بالغ از خاک خارج می‌شوند و چرخه زندگی خود را با تخم‌گذاری مجدد آغاز می‌کنند.
سوسک‌های بالغ معمولاً در شب فعال هستند و به دنبال جفت‌گیری و تخم‌گذاری می‌گردند. آنها تخم‌های خود را در خاک‌های مرطوب و غنی از مواد آلی می‌گذارند. این تخم‌ها پس از چند هفته به لارو تبدیل می‌شوند و چرخه زندگی کرم مفتولی ریشه دوباره آغاز می‌شود.
علائم وجود کرم مفتولی
علائم وجود کرم مفتولی در گیاهان و درختان شامل موارد زیر است:
۱. زردشدن و پژمردگی برگ‌ها: یکی از اولین نشانه‌های حمله کرم مفتولی، زردشدن و پژمردگی برگ‌ها است. این اتفاق به دلیل کاهش جذب آب و مواد مغذی توسط ریشه‌ها رخ می‌دهد.
۲. عدم رشد و ضعف گیاه: گیاهان آلوده به کرم مفتولی به‌تدریج ضعیف می‌شوند و رشد آنها کاهش می‌یابد. این ضعف می‌تواند باعث شود که گیاه به‌راحتی از خاک کنده شود.
۳. سوراخ‌ها و دالان‌ها در ریشه‌ها و ساقه‌ها: کرم‌های مفتولی با جویدن ریشه‌ها و ساقه‌های زیرزمینی، سوراخ‌ها و دالان‌هایی در آنها ایجاد می‌کنند. این سوراخ‌ها می‌توانند به‌راحتی در هنگام بررسی ریشه‌ها مشاهده شوند.
۴. کاهش محصول: در گیاهان زراعی مانند سیب‌زمینی و هویج، وجود کرم مفتولی می‌تواند باعث کاهش محصول و کیفیت آن شود. غده‌ها و ریشه‌های آلوده ممکن است دارای سوراخ‌ها و دالان‌هایی باشند که به‌راحتی قابل‌مشاهده هستند.
۵. ریزش برگ‌ها: درختان آلوده به کرم مفتولی ممکن است برگ‌های خود را زودتر از موعد معمول بریزند. این نشانه‌ای از ضعف عمومی درخت است.
کنترل و درمان کرم مفتولی
برای کنترل و درمان کرم مفتولی، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد که شامل روش‌های مکانیکی، بیولوژیکی و شیمیایی می‌شود. در اینجا به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنم:
۱. مبارزه مکانیکی: یکی از روش‌های ساده و مؤثر برای کاهش جمعیت کرم مفتولی، شخم‌زدن خاک در پاییز و بهار است. این کار باعث می‌شود که کرم‌ها به سطح خاک بیایند و توسط پرندگان شکار شوند یا با ضربه‌های بیل از بین بروند. همچنین، استفاده از تله‌های سیب‌زمینی می‌تواند مؤثر باشد؛ به این صورت که تکه‌های سیب‌زمینی را در خاک قرار داده و پس از چند روز آنها را همراه با کرم‌های جمع شده از خاک خارج کنید.
۲. مبارزه شیمیایی: استفاده از سموم آفت‌کش مانند دیازینون و سایپرمترین می‌تواند مؤثر باشد. این سموم به‌صورت لکه‌ای و در نقاط آلوده باغ استفاده می‌شوند. برای مثال، می‌توان سم دیازینون یا فنیتروتیون در محدوده سایه‌انداز درختان آلوده ریخت.
۳. بهبود شرایط خاک: بهبود زهکشی خاک و جلوگیری از تجمع آب در اطراف ریشه‌ها می‌تواند به کاهش جمعیت کرم مفتولی کمک کند. خاک‌های مرطوب و غنی از مواد آلی محیط مناسبی برای رشد و تکثیر این آفت‌ها هستند. همچنین، تناوب زراعی و کاشت گیاهان غیر میزبان می‌تواند به کاهش جمعیت کرم مفتولی کمک کند.
۴. استفاده از گیاهان مقاوم و آیش و تناوب کشت: کاشت گیاهان مقاوم به کرم مفتولی می‌تواند به کاهش آسیب‌های ناشی از این آفت کمک کند. تناوب کشت و آیش هم می‌تواند باعث کم‌شدن جمعیت این آفت شود.
آفت سرخرطومی
چرخه زندگی سرخرطومی ریشه
سیر زندگی سرخرطومی ریشه شامل چهار مرحله اصلی است:
- تخم
- لارو
- شفیره
- حشره بالغ
این چرخه زندگی این دسته از آفات ریشه معمولاً یک سال طول می‌کشد. حشرات بالغ در بهار هم‌زمان با باز شدن جوانه‌های گیاهان از خاک خارج می‌شوند و شروع به تغذیه از جوانه‌ها می‌کنند. حشرات ماده پس از جفت‌گیری، تخم‌های خود را به‌صورت تکی یا دسته‌ای در نزدیکی ریشه‌ها می‌گذارند. تخم‌ها پس از دو هفته به لارو تبدیل می‌شوند.
لاروهای سرخرطومی ریشه به‌شدت از ریشه‌های گیاهان تغذیه می‌کنند و باعث کاهش جذب آب و مواد مغذی می‌شوند. این تغذیه می‌تواند باعث زردشدن، پژمردگی و در نهایت مرگ گیاه شود. لاروها در طول تابستان و پاییز به تغذیه ادامه می‌دهند و با نزدیک‌شدن به زمستان، به عمق بیشتری از خاک می‌روند تا از سرما در امان بمانند. در بهار، لاروها به سطح خاک بازمی‌گردند و تغذیه خود را از سر می‌گیرند.
پس از چندین ماه تغذیه، لاروها به مرحله شفیره وارد می‌شوند. در این مرحله، لاروها به حالت غیرفعال در می‌آیند و درون یک پیله سخت قرار می‌گیرند. این مرحله معمولاً چند هفته طول می‌کشد و در این مدت، لاروها به حشرات بالغ تبدیل می‌شوند. حشرات بالغ از خاک خارج می‌شوند و چرخه زندگی خود را با تخم‌گذاری مجدد آغاز می‌کنند.
حشرات بالغ سرخرطومی معمولاً در شب فعال هستند و به دنبال جفت‌گیری و تخم‌گذاری می‌گردند. آنها تخم‌های خود را در خاک‌های مرطوب و غنی از مواد آلی می‌گذارند. این تخم‌ها پس از چند هفته به لارو تبدیل می‌شوند و چرخه زندگی سرخرطومی ریشه دوباره آغاز می‌شود.
آفت سرخرطومی ریشه به چه گیاهانی حمله می‌کند؟
آفات ریشه سرخرطومی به طیف گسترده‌ای از گیاهان حمله می‌کند. برخی از مهم‌ترین گیاهانی که تحت‌تأثیر این آفت قرار می‌گیرند عبارت‌اند از:
- گیاهان خانواده کدوییان
- یونجه
- گیاهان زراعی
- درختان میوه
۱. گیاهان خانواده کدوییان: این آفت به گیاهانی مانند خربزه، هندوانه، طالبی، خیار و کدو حمله می‌کند و می‌تواند خسارات جدی به محصولات جالیزی وارد کند.
۲. یونجه: سرخرطومی ریشه به یونجه نیز حمله می‌کند و با تغذیه از ریشه‌ها باعث پوسیدگی و مرگ گیاه می‌شود.
۳. گیاهان زراعی: این آفت می‌تواند به گیاهان زراعی مختلفی مانند گندم، جو و ذرت نیز حمله کند و با تغذیه از ریشه‌ها باعث کاهش رشد و تولید محصول شود.
۴. درختان میوه: برخی از درختان میوه نیز ممکن است تحت‌تأثیر سرخرطومی ریشه قرار گیرند، به‌ویژه درختانی که در خاک‌های مرطوب و غنی از مواد آلی رشد می‌کنند.
علائم آفت سرخرطومی ریشه درختان
علائم آفت سرخرطومی ریشه درختان شامل موارد زیر است:
۱. پژمردگی و زرد شدن برگ‌ها: یکی از اولین نشانه‌های حمله سرخرطومی ریشه، زردشدن و پژمردگی برگ‌ها است. این اتفاق به دلیل کاهش جذب آب و مواد مغذی توسط ریشه‌ها رخ می‌دهد.
۲. کاهش رشد و ضعف عمومی درخت: درختان آلوده به سرخرطومی ریشه به‌تدریج ضعیف می‌شوند و رشد آنها کاهش می‌یابد. این ضعف می‌تواند باعث شود که درخت به‌راحتی از خاک کنده شود.
۳. وجود سوراخ‌ها و دالان‌ها در ریشه‌ها و ساقه‌ها: سرخرطومی‌ها با جویدن ریشه‌ها و ساقه‌های زیرزمینی، سوراخ‌ها و دالان‌هایی در آنها ایجاد می‌کنند. این سوراخ‌ها می‌توانند به‌راحتی در هنگام بررسی ریشه‌ها مشاهده شوند.
۴. ریزش برگ‌ها و میوه‌ها: درختان آلوده ممکن است برگ‌ها و میوه‌های خود را زودتر از موعد معمول بریزند. این نشانه‌ای از ضعف عمومی درخت است.
۵. کاهش محصول: درختان میوه‌ای که تحت‌تأثیر سرخرطومی ریشه قرار می‌گیرند، ممکن است کاهش محصول و کیفیت آن را تجربه کنند. میوه‌ها ممکن است کوچک‌تر و کمتر از حد معمول باشند.
روش‌های کنترل و درمان آفت سرخرطومی ریشه درختان
۱. مبارزه بیولوژیکی: استفاده از دشمنان طبیعی سرخرطومی ریشه مانند نماتدهای مفید (مانند Steinernema و Heterorhabditis) می‌تواند به کاهش جمعیت این آفت کمک کند. این نماتودها به طور طبیعی به لاروهای سرخرطومی حمله کرده و آنها را از بین می‌برند. همچنین، استفاده از قارچ‌های بیماری‌زا مانند Beauveria bassiana نیز می‌تواند مؤثر باشد.
۲. مبارزه شیمیایی: استفاده از سموم آفت‌کش مانند دیازینون و سایپرمترین می‌تواند در از بین بردن این دسته از آفات ریشه مؤثر باشد. این سموم به‌صورت لکه‌ای و در نقاط آلوده باغ استفاده می‌شوند. برای مثال، می‌توان سم دیازینون را به میزان ۲ تا ۲٫۵ لیتر در هزار لیتر آب در محدوده سایه‌انداز درختان آلوده ریخت.
۳. بهبود شرایط خاک: بهبود زهکشی خاک و جلوگیری از تجمع آب در اطراف ریشه‌ها می‌تواند به کاهش جمعیت سرخرطومی ریشه کمک کند. خاک‌های مرطوب و غنی از مواد آلی محیط مناسبی برای رشد و تکثیر این آفت‌ها هستند. همچنین، تناوب زراعی و کاشت گیاهان غیر میزبان می‌تواند به کاهش جمعیت سرخرطومی ریشه کمک کند.
۴. استفاده از گیاهان مقاوم: کاشت گیاهان مقاوم به سرخرطومی ریشه می‌تواند به کاهش آسیب‌های ناشی از این آفت کمک کند. برخی از گیاهان دارای مقاومت طبیعی به این آفت‌ها هستند و می‌توانند به‌عنوان یک راهکار پیشگیرانه مورد استفاده قرار گیرند.
۵. استفاده از کودهای مناسب: استفاده از کودهای مناسب می‌تواند به تقویت گیاهان و افزایش مقاومت آنها در برابر آفات کمک کند. کودهای حاوی پتاسیم و فسفر می‌توانند به تقویت ریشه‌ها و کاهش آسیب‌های ناشی از سرخرطومی ریشه کمک کنند.
تاثیر پایش و نظارت منظم در مقابله با آفات
۱. آبیاری مناسب: تنظیم آبیاری به‌گونه‌ای که خاک بیش از حد مرطوب نشود، می‌تواند به کاهش جمعیت سرخرطومی ریشه کمک کند. خاک‌های مرطوب محیط مناسبی برای رشد و تکثیر این آفت‌ها هستند، بنابراین بهتر است آبیاری به‌صورت منظم و باتوجه‌به نیاز گیاه انجام شود.
۲. استفاده از پوشش‌های گیاهی: استفاده از پوشش‌های گیاهی مانند مالچ می‌تواند به کاهش جمعیت سرخرطومی ریشه کمک کند. این پوشش‌ها می‌توانند به حفظ رطوبت خاک و کاهش دمای سطح خاک کمک کنند که این شرایط برای رشد و تکثیر آفت‌ها نامناسب است.
۳. نظارت و پایش منظم: نظارت و پایش منظم گیاهان و درختان می‌تواند به شناسایی زودهنگام آفات و جلوگیری از گسترش آنها کمک کند. با بررسی منظم ریشه‌ها و ساقه‌های زیرزمینی، می‌توان به‌سرعت علائم آلودگی را شناسایی و اقدامات لازم را انجام داد.
۴. آموزش و آگاهی‌بخشی: آموزش کشاورزان و باغداران در مورد شناسایی و کنترل آفات می‌تواند به کاهش خسارات ناشی از سرخرطومی ریشه کمک کند. آگاهی‌بخشی در مورد روش‌های مختلف کنترل آفات و استفاده از تکنیک‌های مدیریت یکپارچه آفات (IPM) می‌تواند به بهبود مدیریت آفات کمک کند.
شته ریشه
آفت شته ریشه حشرات کوچک و نرم‌تن هستند و طول بدن آنها معمولاً بین ۱ تا 3 میلیمتر است. شته‌ها به رنگ‌های مختلفی مانند سبز، زرد، قهوه‌ای و سیاه دیده می‌شوند. برخی از شته‌ها بال‌دار هستند و برخی دیگر بدون بال. تخم‌های شته‌ها بیضی‌شکل و اغلب سیاه و براق هستند و به‌صورت تکی یا دسته‌جمعی بر روی گیاه میزبان گذاشته می‌شوند.
چرخه زندگی این دسته از آفات ریشه (شته ریشه) شامل چهار مرحله اصلی است: تخم، نوزاد، پوره و بالغ. این چرخه زندگی معمولاً چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد. شته‌ها در پاییز تخم می‌گذارند تا در ماه‌های سرد سال زنده بمانند. تخم‌ها در بهار به نوزاد تبدیل می‌شوند و نوزادان به‌سرعت شروع به تغذیه از شیره گیاه می‌کنند. نوزادان پس از چندین بار پوست‌اندازی به پوره تبدیل می‌شوند و در نهایت به شته‌های بالغ تبدیل می‌شوند.
شته‌های بالغ می‌توانند به‌سرعت تکثیر شوند و جمعیت آنها به‌سرعت افزایش یابد. برخی از شته‌ها بال‌دار هستند و می‌توانند به گیاهان دیگر مهاجرت کنند و آلودگی را گسترش دهند. شته‌ها با تغذیه از شیره گیاه باعث ضعف گیاه و کاهش رشد آن می‌شوند. همچنین، شته‌ها می‌توانند ویروس‌های گیاهی را منتقل کنند که باعث بیماری‌های مختلف در گیاهان می‌شود.
در طول عمر متوسط یک‌ماهه، شته‌ها می‌توانند ۴۰ تا ۸۵ شته دیگر تولید کنند. این تکثیر سریع باعث می‌شود که جمعیت شته‌ها به‌سرعت افزایش یابد و کنترل آنها دشوار شود. شته‌ها معمولاً در شرایط آب‌وهوایی گرم و مرطوب به‌سرعت تکثیر می‌شوند و در شرایط سردتر فعالیت کمتری دارند.
علائم شته ریشه
علائم شته ریشه در گیاهان و درختان شامل موارد زیر است:
۱. زردشدن و پیچ‌خوردگی برگ‌ها: یکی از اولین نشانه‌های حمله شته ریشه، زردشدن و پیچ‌خوردگی برگ‌ها است. این اتفاق به دلیل مکیدن شیره گیاه توسط شته‌ها رخ می‌دهد که باعث کاهش مواد مغذی در گیاه می‌شود.
۲. کاهش رشد و ضعف عمومی گیاه: گیاهان آلوده به شته ریشه به‌تدریج ضعیف می‌شوند و رشد آنها کاهش می‌یابد. این ضعف می‌تواند باعث شود که گیاه به‌راحتی از خاک کنده شود.
۳. وجود کلنی‌های شته در زیر برگ‌ها و روی ریشه‌ها: شته‌ها معمولاً در زیر برگ‌ها و روی ریشه‌ها به‌صورت کلنی‌های بزرگ تجمع می‌کنند. این کلنی‌ها به‌راحتی قابل‌مشاهده هستند و می‌توانند به‌سرعت گسترش یابند.
۴. ترشحات چسبنده (عسلک): شته‌ها با مکیدن شیره گیاه، ترشحات چسبنده‌ای به نام عسلک تولید می‌کنند که روی برگ‌ها و ساقه‌ها مشاهده می‌شود. این ترشحات می‌توانند باعث جذب گردوغبار و ایجاد شرایط مناسب برای رشد قارچ‌های دوده‌ای شوند.
۵. توقف یا کاهش سرعت رشد گیاه: شته‌ها با مکیدن شیره گیاه باعث کاهش رشد و توقف آن می‌شوند. این کاهش رشد می‌تواند به کاهش محصول و کیفیت آن منجر شود.
کنترل و درمان شته ریشه
برای کنترل و درمان شته ریشه، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد که شامل روش‌های مکانیکی، بیولوژیکی و شیمیایی می‌شود. در اینجا به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. مبارزه مکانیکی: یکی از روش‌های ساده و مؤثر برای کاهش جمعیت شته‌ها، شستشوی گیاهان با آب فشار قوی است. این کار باعث می‌شود که شته‌ها از گیاه جدا شوند و به زمین بیفتند. همچنین، حذف و نابودی گیاهان آلوده می‌تواند به کاهش جمعیت این آفت کمک کند.
۲. مبارزه بیولوژیکی: استفاده از دشمنان طبیعی شته‌ها مانند کفشدوزک‌ها، زنبورهای پارازیتوئید و مگس‌های شکارچی می‌تواند به کاهش جمعیت این آفت کمک کند. این حشرات به طور طبیعی به شته‌ها حمله کرده و آنها را از بین می‌برند. همچنین، استفاده از قارچ‌های بیماری‌زا مانند Beauveria bassiana نیز می‌تواند مؤثر باشد.
۳. مبارزه شیمیایی: استفاده از سموم آفت‌کش مانند صابون‌های حشره‌کش، روغن چریش و حشره‌کش‌های سیستمیک می‌تواند مؤثر باشد. این سموم به‌صورت اسپری بر روی گیاهان استفاده می‌شوند و باعث ازبین‌رفتن شته‌ها می‌شوند.
۴. بهبود شرایط خاک و آبیاری: بهبود زهکشی خاک و جلوگیری از تجمع آب در اطراف ریشه‌ها می‌تواند به کاهش جمعیت شته ریشه کمک کند. خاک‌های مرطوب و غنی از مواد آلی محیط مناسبی برای رشد و تکثیر این آفت‌ها هستند. همچنین، تنظیم آبیاری به‌گونه‌ای که خاک بیش از حد مرطوب نشود، می‌تواند به کاهش جمعیت شته‌ها کمک کند.
۵. استفاده از کودهای مناسب: استفاده از کودهای مناسب می‌تواند به تقویت گیاهان و افزایش مقاومت آنها در برابر آفات کمک کند. کودهای حاوی پتاسیم و فسفر می‌توانند به تقویت ریشه‌ها و کاهش آسیب‌های ناشی از شته ریشه کمک کنند.
برای مطالعه‌ی مطلب سرمازدگی باغات و روش‌های جلوگیری از آن، به این لینک مراجعه کنید.
زنجره ریشه
آفت زنجره ریشه حشره‌ای به طول ۱۰ تا ۱۵ میلیمتر است و رنگ آن از قهوه‌ای تا سیاه متغیر است. بدن زنجره ها به شکل بیضی و دارای بال‌های شفاف و شبکه‌ای است. شاخک‌های این حشره کوتاه و در انتهای آنها قطعات دهانی قرار دارند که برای مکیدن شیره گیاه استفاده می‌شوند.
چرخه زندگی زنجره ریشه شامل سه مرحله اصلی است:
- تخم
- پوره
- حشره بالغ
این چرخه زندگی این دسته از آفات ریشه معمولاً چند سال طول می‌کشد. حشرات بالغ در بهار و تابستان تخم‌های خود را در خاک و در نزدیکی ریشه‌ها می‌گذارند. تخم‌ها پس از چند هفته به پوره تبدیل می‌شوند و پوره‌ها به‌سرعت شروع به تغذیه از شیره گیاه می‌کنند.
پوره‌های زنجره ریشه در خاک زندگی می‌کنند و از شیره گیاهی ریشه‌ها تغذیه می‌کنند. این تغذیه می‌تواند باعث ضعف و کاهش رشد گیاه شود. پوره‌ها در طول چندین سال به تغذیه ادامه می‌دهند و با نزدیک‌شدن به مرحله بلوغ، به سطح خاک نزدیک‌تر می‌شوند. پوره‌های سن آخر با مساعد شدن شرایط آب‌وهوایی از خاک خارج شده و پس از پوست‌اندازی به حشره کامل تبدیل می‌شوند.
حشرات بالغ زنجره ریشه معمولاً در شب فعال هستند و به دنبال جفت‌گیری و تخم‌گذاری می‌گردند. آنها تخم‌های خود را در خاک‌های مرطوب و غنی از مواد آلی می‌گذارند. این تخم‌ها پس از چند هفته به پوره تبدیل می‌شوند و چرخه زندگی زنجره ریشه دوباره آغاز می‌شود.
علائم زنجره ریشه
علائم زنجره ریشه در گیاهان و درختان شامل موارد زیر است:
۱. کاهش رشد و ضعف عمومی گیاه: گیاهان آلوده به زنجره ریشه به‌تدریج ضعیف می‌شوند و رشد آنها کاهش می‌یابد. این ضعف می‌تواند باعث شود که گیاه به‌راحتی از خاک کنده شود.
۲. زرد شدن و خشک‌شدن برگ‌ها: یکی از اولین نشانه‌های حمله زنجره ریشه، زرد شدن و خشک‌شدن برگ‌ها است. این اتفاق به دلیل مکیدن شیره گیاه توسط زنجره ها رخ می‌دهد که باعث کاهش مواد مغذی در گیاه می‌شود.
۳. وجود سوراخ‌ها و شکاف‌های تخم‌ریزی در شاخه‌ها: زنجره ها با تخم‌ریزی در شاخه‌های نازک و تازه، شکاف‌هایی در آنها ایجاد می‌کنند. این شکاف‌ها می‌توانند به‌راحتی در هنگام بررسی شاخه‌ها مشاهده شوند.
۴. وجود سوراخ‌هایی در خاک پای درخت: زنجره ها با ایجاد دالان‌هایی در خاک، سوراخ‌هایی با قطر حدود یک سانتیمتر در خاک پای درخت ایجاد می‌کنند. این سوراخ‌ها نشانه‌ای از حضور زنجره ها در خاک است.
۵. کاهش اندازه و تعداد میوه‌ها: درختان آلوده ممکن است کاهش اندازه و تعداد میوه‌ها را تجربه کنند. میوه‌ها ممکن است کوچک‌تر و کمتر از حد معمول باشند و کیفیت آنها نیز کاهش یابد.
کنترل و درمان زنجره ریشه
برای کنترل و درمان زنجره ریشه، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد که شامل روش‌های مکانیکی، بیولوژیکی و شیمیایی می‌شود. در اینجا به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. مبارزه مکانیکی: یکی از روش‌های ساده و مؤثر برای کاهش جمعیت زنجره ها، حذف و نابود کردن شاخه‌های تخم‌ریزی شده در زمان تخم‌ریزی (شهریور تا مهر) است. این کار باعث می‌شود که تخم‌ها قبل از تبدیل‌شدن به پوره‌ها از بین بروند.
۲. مبارزه بیولوژیکی: استفاده از دشمنان طبیعی زنجره ها مانند زنبورهای پارازیتوئید و قارچ‌های بیماری‌زا می‌تواند به کاهش جمعیت این آفت کمک کند. این موجودات به طور طبیعی به زنجره ها حمله کرده و آنها را از بین می‌برند.
۳. مبارزه شیمیایی: استفاده از سموم آفت‌کش مانند دیازینون گرانول و سایپرمترین برای پوره‌ها و کنفیدور و دورسبان برای حشرات بالغ می‌تواند مؤثر باشد. این سموم به‌صورت اسپری بر روی گیاهان استفاده می‌شوند و باعث ازبین‌رفتن زنجره ها می‌شوند.
۴. بهبود شرایط خاک و آبیاری: بهبود زهکشی خاک و جلوگیری از تجمع آب در اطراف ریشه‌ها می‌تواند به کاهش جمعیت زنجره ریشه کمک کند. خاک‌های مرطوب و غنی از مواد آلی محیط مناسبی برای رشد و تکثیر این آفت‌ها هستند. همچنین، تنظیم آبیاری به‌گونه‌ای که خاک بیش از حد مرطوب نشود، می‌تواند به کاهش جمعیت زنجره ها کمک کند.
۵. استفاده از کودهای مناسب: استفاده از کودهای مناسب می‌تواند به تقویت گیاهان و افزایش مقاومت آنها در برابر آفات کمک کند. کودهای حاوی پتاسیم و فسفر می‌توانند به تقویت ریشه‌ها و کاهش آسیب‌های ناشی از زنجره ریشه کمک کنند.
مگس ریشه خوار
مگس ریشه خوار به طول ۵ تا ۷ میلیمتر است و رنگ آن از خاکستری تا قهوه‌ای متغیر است. بدن مگس ریشه خوار به شکل بیضی و دارای بال‌های شفاف و شبکه‌ای است. شاخک‌های این حشره کوتاه و در انتهای آنها قطعات دهانی قرار دارند که برای مکیدن شیره گیاه استفاده می‌شوند.
چرخه زندگی مگس ریشه خوار شامل چهار مرحله اصلی است:
- تخم
- لارو
- شفیره
- حشره بالغ
این چرخه زندگی این دسته از آفات ریشه معمولاً چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد. حشرات بالغ در بهار و تابستان تخم‌های خود را در خاک و در نزدیکی ریشه‌ها می‌گذارند. تخم‌ها پس از چند روز به لارو تبدیل می‌شوند و لاروها به‌سرعت شروع به تغذیه از شیره گیاه می‌کنند.
لاروهای مگس ریشه خوار در خاک زندگی می‌کنند و از شیره گیاهی ریشه‌ها تغذیه می‌کنند. این تغذیه می‌تواند باعث ضعف و کاهش رشد گیاه شود. لاروها در طول چند هفته به تغذیه ادامه می‌دهند و با نزدیک‌شدن به مرحله بلوغ، به سطح خاک نزدیک‌تر می‌شوند. لاروهای سن آخر با مساعد شدن شرایط آب‌وهوایی از خاک خارج شده و پس از پوست‌اندازی به شفیره تبدیل می‌شوند.
مرحله شفیره معمولاً چند هفته طول می‌کشد و در این مدت، لاروها به حشرات بالغ تبدیل می‌شوند. حشرات بالغ از خاک خارج می‌شوند و چرخه زندگی خود را با تخم‌گذاری مجدد آغاز می‌کنند. مگس‌های بالغ معمولاً در شب فعال هستند و به دنبال جفت‌گیری و تخم‌گذاری می‌گردند.
علائم مگس ریشه خوار
علائم مگس ریشه خوار در گیاهان و درختان شامل موارد زیر است:
۱. کاهش رشد و ضعف عمومی گیاه: گیاهان آلوده به مگس ریشه خوار به‌تدریج ضعیف می‌شوند و رشد آنها کاهش می‌یابد. این ضعف می‌تواند باعث شود که گیاه به‌راحتی از خاک کنده شود.
۲. زرد شدن و خشک‌شدن برگ‌ها: یکی از اولین نشانه‌های حمله مگس ریشه خوار، زرد شدن و خشک‌شدن برگ‌ها است. این اتفاق به دلیل مکیدن شیره گیاه توسط لاروهای مگس رخ می‌دهد که باعث کاهش مواد مغذی در گیاه می‌شود.
۳. وجود سوراخ‌ها و شکاف‌های تخم‌ریزی در شاخه‌ها: مگس‌ها با تخم‌ریزی در شاخه‌های نازک و تازه، شکاف‌هایی در آنها ایجاد می‌کنند. این شکاف‌ها می‌توانند به‌راحتی در هنگام بررسی شاخه‌ها مشاهده شوند.
۴. وجود سوراخ‌هایی در خاک پای درخت: لاروهای مگس ریشه خوار با ایجاد دالان‌هایی در خاک، سوراخ‌هایی با قطر حدود یک سانتیمتر در خاک پای درخت ایجاد می‌کنند. این سوراخ‌ها نشانه‌ای از حضور مگس‌ها در خاک است.
۵. کاهش اندازه و تعداد میوه‌ها: درختان آلوده ممکن است کاهش اندازه و تعداد میوه‌ها را تجربه کنند. میوه‌ها ممکن است کوچک‌تر و کمتر از حد معمول باشند و کیفیت آنها نیز کاهش یابد.
کنترل و درمان مگس ریشه خوار
برای کنترل مگس ریشه خوار، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد که شامل روش‌های مکانیکی، بیولوژیکی و شیمیایی می‌شود. در اینجا به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. کنترل مکانیکی: یکی از روش‌های ساده و مؤثر برای کاهش جمعیت مگس‌ها، حذف و نابود کردن گیاهان آلوده و شخم‌زدن خاک در پاییز و بهار است. این کار باعث می‌شود که لاروهای مگس و حشرات بالغ به سطح خاک بیایند و اغلب از بین بروند.
۲. کنترل بیولوژیکی: استفاده از دشمنان طبیعی مگس‌ها مانند نماتد های مفید و سوسک‌های شکارچی می‌تواند به کاهش جمعیت این آفت کمک کند. این موجودات به طور طبیعی به مگس‌ها حمله کرده و آنها را از بین می‌برند.
۳. کنترل شیمیایی: استفاده از سموم آفت‌کش مانند دیازینون و سایپرمترین می‌تواند مؤثر باشد. این سموم به‌صورت اسپری بر روی گیاهان استفاده می‌شوند و باعث ازبین‌رفتن مگس‌ها می‌شوند. همچنین، استفاده از حشره‌کش‌های سیستمیک می‌تواند به کنترل این آفت کمک کند. مبارزه شیمیایی با این آفت سخت است و نیاز به زمان‌بندی دقیق دارد.
۴. استفاده از تله‌های نوری و چسبنده: تله‌های نوری و چسبنده می‌توانند به جذب و کاهش جمعیت مگس‌های بالغ کمک کنند. این تله‌ها معمولاً در اطراف مزرعه یا باغ نصب می‌شوند و با جذب مگس‌ها، آنها را به دام می‌اندازند.
۵. استفاده از مواد دفع‌کننده طبیعی: برخی از مواد طبیعی مانند دیاتومه سئوس ارث و خاکستر چوب می‌توانند به‌عنوان دفع‌کننده‌های طبیعی برای مگس ریشه خوار استفاده شوند. این مواد می‌توانند به‌صورت اسپری بر روی گیاهان استفاده شوند و باعث دورشدن مگس‌ها شوند.
۶. استفاده از تله‌های نوری و چسبنده: تله‌های نوری و چسبنده می‌توانند به جذب و کاهش جمعیت مگس‌های بالغ کمک کنند. این تله‌ها معمولاً در اطراف مزرعه یا باغ نصب می‌شوند و با جذب مگس‌ها، آنها را به دام می‌اندازند. این روش می‌تواند به کاهش جمعیت آفت‌ها در مراحل اولیه کمک کند.
جمع‌بندی
آفات ریشه درختان، مانند کرم سفید ریشه، شته‌های ریشه، سرخرطومی‌های ریشه و زنجره‌های ریشه، از جمله مهم‌ترین تهدیدات برای سلامت و رشد درختان هستند. این آفات با تغذیه از ریشه‌ها باعث ضعف عمومی درخت، زردی و پژمردگی برگ‌ها و در موارد شدید، خشک‌شدن درخت می‌شوند. شناسایی به‌موقع و استفاده از روش‌های کنترل مؤثر، مانند تله‌های نوری و سموم مناسب، می‌تواند به کاهش خسارات ناشی از این آفات کمک کند. مدیریت صحیح و اصولی این آفات برای حفظ سلامت و شادابی درختان ضروری است.
کار با نرم‌افزار جریب را رایگان شروع کنید!
ثبت‌نام در اپلیکیشن جریب رایگان است. جریب محدودیتی روی سطح زیر کشت و تعداد باغ ندارد.
